Naar het beloofde land

Onlangs werd bekend dat Steven Spielberg bezig is de filmrechten op The Grapes of Wrath te verwerven, de beroemde roman van John Steinbeck uit 1939. Hij zou in 2014, wanneer het 75 jaar geleden is dat de roman verscheen, met een nieuwe verfilming willen komen. Voor mij was dit de aanleiding om nu eindelijk het boek eens te lezen. Ooit had ik wel de oude film gezien, met Henry Fonda in de hoofdrol, maar daarvan was niet veel meer blijven hangen dan wat losse beelden. Een handvol lange ritten over de Duitse Autobahn tijdens mijn zomervakantie bleek de ideale gelegenheid om de zestien CD's van deze box te beluisteren. Ook nu weer realiseerde ik mij hoe een boek kan profiteren van een professionele voorlezer, die al die verschillende stemmen en die zo herkenbare tongval van de Amerikaanse Midwest tot leven brengt.

The Grapes of Wrath is het verhaal van de familie Joad. Zij hebben een kleine boerderij in Oklahoma, maar worden door aanhoudende droogte en de slechte economische situatie gedwongen hun land te verlaten. Ze trekken met een oude vrachtauto naar het westen, richting Californië. Die staat hebben ze in een brochure aangeprezen gezien als een soort ‘beloofd land’, waar de zon altijd schijnt, waar je de sinaasappels en druiven zo van de bomen en ranken kunt plukken en, het belangrijkste, waar goedbetaald werk in overvloed is voor landarbeiders.

De familie bestaat uit vader, moeder, opa en oma. Daarnaast is er zoon Tom, die een gevangenisstraf uitzat voor doodslag maar net voorwaardelijk is vrijgelaten. Dochter Rose of Sharon is in verwachting van haar man Connie. Dan zijn er nog de slome Noah,  Al – 16 jaar en een halve automonteur – en de jonge Ruthie en Winfield van 12 en 10 jaar. Ome John en Jim Casey, een gewezen predikant, maken de groep compleet.

In hun zwaar beladen oude  vrachtwagentje trekken zij door de hete woestijn en over de steile Rocky Mountains. Zij blijken niet de enigen te zijn die een nieuw leven zoeken in Californië: er trekt een ware stoet aan wanhopige en werkloze boeren en landarbeiders richting het westen. De bevolking van de staten waar ze doorheen trekken is wantrouwend, vaak ronduit vijandig. Plaatselijke sheriffs proberen hen zo snel mogelijk door te sturen. Alleen bij elkaar vinden de migranten wat steun. De tocht blijkt te zwaar voor opa en oma.  Wanneer het geld opraakt en langzaamaan duidelijk wordt dat ze ook in Californië niet of nauwelijks in hun levensonderhoud kunnen voorzien kiezen enkele van de kinderen hun eigen weg. De familie dreigt uit elkaar te vallen.

Steinbeck beschrijft de lotgevallen van één familie, maar daarmee ook van talloze anderen die hetzelfde meemaakten. Hij doet dat met een groot gevoel van mededogen, als lezer ervaar je de gebeurtenissen regelmatig als ronduit hartverscheurend. Mooi vond ik de hoofdstukken waarin hij even de familie Joad verlaat en als een geschiedschrijver het grotere historische plaatje neerzet.  De laatste scène in het boek is wonderschoon, heel intiem en tegelijkertijd universeel. Op dat moment realiseer je je waardoor een boek als dit een vaste plek heeft verworven in de bekende ‘100 beste romans ooit’ lijsten.