zondag 22 mei 2011

Sleur

In mijn streven om klassiekers die ik vroeger heb gelezen te herlezen ditmaal De avonden van Gerard Reve. Als luisterboek, voorgelezen door de auteur zelf. Het is dit laatste gegeven dat ervoor heeft gezorgd dat ik het boek heb uitgelezen, want zo veel sleur en zinloosheid had ik in boekvorm vermoedelijk niet kunnen verdragen. Maar doordat Reve het verhaal voorleest met monotone stem, waardoor de doelloosheid van het bestaan van de hoofdpersoon, de 23-jarige Frits van Egters, wordt benadrukt, krijgt het een extra dimensie.
Het boek beschrijft de laatste tien dagen van 1946, maar het zijn in Egters' leven bepaald geen feestdagen. Hij bezoekt vrienden en gaat met hen uit. Hij ergert zich aan zijn ouders. Met niemand maakt hij echt contact, men praat meestal langs elkaar heen. En over alles ligt een vlakke somberte. Het verhaal  is doortrokken van een sfeer van depressie, walging en ook angst, wat het sterkst tot uiting komt in de dromen waardoor Frits 's nachts wordt geplaagd. Het opmerkelijk sterke slot van het verhaal plaatst het voorgaande in een ander perspectief en tilt voor mij het boek naar een hoger niveau.

maandag 16 mei 2011

Virginia Woolf revisited

In zijn roman The Hours varieert Michael Cunningham op de roman Mrs. Dalloway van Virginia Woolf. In 1923 beschreef Woolf een dag uit het leven van Mrs. Dalloway. Het weergeven van de gedachten van haar hoofdpersoon, door middel van de zogenoemde stream of consciousness, speelt in haar boek een belangrijke rol. Cunningham beperkt zich 75 jaar later ook tot het tijdsbestek van een dag en laat ons eveneens meekijken in het hoofd van zijn hoofdpersoon. Maar hij weeft drie verhalen door elkaar, met elk een eigen hoofdpersoon. Hij situeert een dag uit het leven van Virginia Woolf in 1923, van de Californische huisvrouw Laura Brown in 1949 en van een redacteur van een uitgeverij in New York, Clarissa Vaughan, in 1998. Ieder van hen maakt dingen mee die ook in Mrs. Dalloway voorkomen.
Ik houd van auteurs die zo speels en vol fantasie een structuur aanbrengen in hun boek. De stijl van schrijven is onberispelijk: veel korte zinnen en haarscherp beschreven situaties. Dit is het eerste boek dat ik las van Cunningham, maar ik ga zeker meer van hem lezen.

zondag 8 mei 2011

Autobiografische schetsen

Veel romans en verhalen van Maarten 't Hart zijn in meer of mindere mate gebaseerd op zijn leven. Maar de schetsen in deze bundel zijn echt autobiografisch. De titel Dienstreizen van een thuisblijver geeft goed aan wat 't Hart het liefste doet: thuisblijven. De enkele keer dat hij op pad gaat is het meestal op verzoek van anderen. Zo bezoekt hij regelmatig Duitsland, waar hij veel bewonderaars heeft, om er lezingen te geven of in boekhandels te signeren. Of reist hij af naar zijn geboortestad Maasssluis om er een buslading Duitse journalisten rond te leiden. Ook begeeft hij zich in het gezelschap van andere Nederlandse schrijvers naar een boekenbeurs in het Zweedse Göteborg en voelt zich daar diep ongelukkig. Hij weet niets beters te doen dan door de stad te dwalen op zoek naar sporen van de Tsjechische componist Smetana die er omstreeks het midden van de 19e eeuw enkele jaren woonde. In de hoop te achterhalen wat Smetana aantrok in die donkere noordelijke stad. Het leven op en rond zijn landelijk gelegen huis en tuin in Warmond bevalt hem veel beter. Maar ook daar dringt de buitenwereld door in de vorm van vertalers, journalisten en fotografen.
De verhalen zijn vlot geschreven, de situaties waarin 't Hart beland zijn vaak grappig. Alleen het verhaal 'Lucia', waarin wordt beschreven hoe 't Hart betrokken raakte bij de rechtszaak van Lucia de B., valt er wat buiten. Ondanks het voor een autobiografie wat fragmentarische karakter van de bundel heb ik deze met plezier gelezen.

zondag 1 mei 2011

Een heldendaad in Praag

Dit debuut van de Franse schrijver Laurent Binet is een verrassend opgezette biografie van het Nazikopstuk Reinhard Heydrich. Zijn loopbaan in de gelederen van Hitler's partij wordt uitvoerig beschreven en zijn aandeel in het bedenken van de Endlösung krijgt veel aandacht. Als rechterhand van Heinrich Himmler en de directe chef van Adolf Eichmann bevond hij zich als een spin in het naziweb. De conferentie aan de Wannsee waar in januari 1942 werd besloten tot de massale vernietiging van de joden stond onder zijn leiding. De titel van het boek, HhhH. Himlers hersens heten Heydrich, geeft zijn rol goed weer. Door deze biografie heen loopt een tweede verhaallijn. Dit is het relaas van de voorbereidingen van een moordaanslag op Heydrich, te plegen in Praag waar hij sinds het voorjaar van 1942 Reichsprotektor van Bohemen en Moravië was. Twee Tsjechen die aan het begin van de oorlog naar Engeland zijn gevlucht worden daarvoor getraind en daarna gedropt in hun vaderland. Door deze twee verhaallijnen loopt een derde, die van Laurent Binet die het onderzoek voor zijn boek verricht en dan aan het schrijven gaat. Het is interessant om te lezen hoe de auteur hierbij te werk gaat.
Het boek bestaat uit 257 meestal korte hoofdstukken, waardoor de drie verhalen gemakkelijk door elkaar heen te vertellen zijn. Ik moest er in het begin even aan wennen, maar het werkt goed. Binet gebruikt de structuur om de spanning in zijn historische relaas, waarvan je de uitkomst waarschijnlijk al kent, vast te houden. De aanslag, de strijd die er op volgt en de vergelding door de Duitsers is meeslepend beschreven.