zaterdag 15 mei 2010

Verlamd

De opstand van studenten op het Tiananmen Plein in Beijing is een van die gebeurtenissen die een vaste plaats hebben veroverd in ons collectieve geheugen. Met als climax het beeld van de student die niet wilde wijken voor de tanks. Ma Jian, een in Londen woonachtige Chinese schrijver, heeft die episode nu verwerkt tot een lijvige roman, Beijing Coma. Het boek kent twee verhaallijnen: de opstand op het plein, die de bulk van het verhaal vormt, en daarnaast het leven van een van de protesterende studentenleiders, Dai Wei, die bij het verlaten van het plein werd aangeschoten en nu verlamd in zijn huis ligt, verzorgd door zijn moeder.

Ma Jian heeft ervoor gekozen de opstand minutieus te beschrijven, haast van uur tot uur. In dat verslag wordt treffend getoond hoe moeilijk het is een opstand van deze orde van grootte op een centraal geleide wijze aan te sturen. Voortdurend wordt de groep studenten die zichzelf heeft uitgeroepen tot leiders belaagd door andere groepen die een afwijkende tactiek voorstaan. Het lukt de leiders om een omroepinstallatie te installeren waarmee ze de overige studenten kunnen bereiken en van instructies voorzien. Maar zelf blijven ze grotendeels verstoken van nieuws over de ontwikkelingen buiten het plein omdat de overheid hen gaandeweg daarvan isoleert. Sociale media als twitter en facebook, die huidige 'revoluties' vergemakkelijken, bestonden nog niet. Het einde is bekend.

Het verhaal van de verlamde Dai Wei is aangrijpend. Het toont de machteloosheid van een verlamde man die nog wel alles hoort en meemaakt, maar daar door zijn handicap niet op kan reageren. Ook laat het zien hoe zo iemand in het huidige China tussen wal en schip valt. De aftakeling, het vruchteloos uitproberen van behandelingen en medicijnen, de onbetaalbaarheid van goede medicijnen en de onmogelijkheid om ondersteuning van de overheid te krijgen - het gaat tenslotte om een dissident - gaan door merg en been.

Ondanks de keiharde, soms absurde realiteit en het gevoel van zinloosheid dat mij als lezer vanaf het begin bijstond - je weet hoe het afloopt - heb ik de zeshonderd bladzijden verslonden. Deels heeft dit te maken met het mededogen dat je voelt met Dai Wei, maar misschien meer nog met de uitputtende, gedetailleerde weergave van de opstand op het plein. Je beleeft deze daardoor alsof je er zelf bij was.