Kantelmomenten

In mijn bibliotheek prijkt het vrijwel volledige oeuvre van de Jens Christian Grøndahl dat in het Nederlands is vertaald, maar niets daarvan had ik tot voor kort gelezen. Ik heb die boeken de afgelopen paar jaar gekocht, de meeste tweedehands, nadat ik enkele lovende besprekingen van Grøndahls werk had gelezen. Een daarvan was van Arnon Grunberg, die de stilistische kwaliteiten van zijn Deense collega bejubelde. Zoiets is voor mij genoeg, ik om dan in actie. Met als resultaat een halve plank nog niet gelezen boeken. Maar daar is nu verandering in gekomen. De recent verschenen verhalenbundel Dagen als gras, heb ik voor de verandering direct na aankoop gelezen. En vastgesteld dat Grunberg gelijk had, Grøndahl is inderdaad een begenadigd stilist.

Dagen als gras bevat zes verhalen, in lengte variërend van 35 tot bijna 90 bladzijden. Forse verhalen dus, soms eerder novellen te noemen. Die lengte geeft Grøndahl de ruimte, en die gebruikt hij dan ook. Zo is het titelverhaal niets minder dan een afgeronde levensgeschiedenis, opgebouwd rond een gebeurtenis van lang geleden. En is het langste verhaal, het in Rome spelende Villa Ada, een vlot lezende beschouwing over de manier waarop mensen kunnen opkomen voor hun maatschappelijke overtuiging en de gevaren die zij daarbij lopen. Dat laatste klinkt zwaar, maar in Grøndahls handen wordt het een bij vlagen vederlichte mijmering. Het mooiste verhaal is voor mij Ik ben de zee, waarin een rechercheur van politie onderzoek doet naar de raadselachtige verdwijning van een rijke industrieel, die niet krijgt opgelost en dan, omdat iets dat hij niet kan benoemen hem fascineert aan de zaak, in zijn eigen tijd en op meer onorthodoxe wijze aan het speuren slaat. Dat leidt tot een trip naar het zuiden van Europa en een levensinzicht. Heel mooi gedaan.

Ofschoon de verhalen onderling verschillen qua thema en locatie, is er een opvallende grondtoon die ze met elkaar verbindt. Elk van de hoofdpersonen bevindt zich op een bepalend moment in zijn of haar leven. Soms wordt dat een kantelmoment en is de situatie aan het eind van een verhaal 180 graden gedraaid ten opzichte van de aanvang, hebben de personages letterlijk of figuurlijk hun oude leven verlaten of zijn dat ontvlucht. Het is knap dat je dat op de toch relatief korte baan van een verhaal weet te realiseren en tegelijk in je tekst het gevoel van haasten om het allemaal verteld te krijgen weet te vermijden. Waarmee we dan weer terug zijn bij de opmerking van Grunberg over de stilistische kwaliteiten van Grøndahl. De meest opvallende daarvan is voor mij het geringe aantal woorden dat hij nodig heeft om diep in zijn personages en hun onderlinge relaties door te dringen. Daardoor blijft de toon licht én heb je zelf, als lezer, ook nog iets in te vullen. Van genoten.

Jens Christian Grøndahl / Dagen als gras / Vertaald uit het Deens door Femke Muller / 359 blz / Meulenhoff