Graven naar je broer

Charlotte Mutsaers leerde haar jongere broer Barend pas echt kennen na diens overlijden. Op 29 december 2001 krijgt ze een telefoontje van de politie te Utrecht dat hij dood is aangetroffen in zijn bed en wegens ‘voortschrijdend bederf’ is ‘afgevoerd’. Zij en haar zus wonen beide niet in de buurt – respectievelijk Oostende en Groningen – en ontmoeten elkaar de volgende dag in het statige ouderlijk huis in het centrum, waarin Barend in zijn eentje altijd is blijven wonen. De omstandigheden waaronder hij is gevonden zijn opmerkelijk: in een gloednieuw pyjamajasje, zonder broek, en omringd door pornobladen. De zussen hadden al jaren uitsluitend telefonisch contact met hun broer, en worden nu voor het eerst geconfronteerd met de volledige ontsporing van diens leven. Ze besluiten om samen de nalatenschap te ordenen en het huis te ontruimen. Ze realiseren zich dan nog niet dat het een bij vlagen uiterst emotionele klus zal worden, waarbij ze niet alleen hun broer beter leren kennen maar ook met hun eigen gedrag geconfronteerd zullen worden.

De dames hebben twee maanden de tijd voor de ontruiming. Gekleed in overalls en met een stofmasker voor laten ze alle spullen door hun handen gaan. Dat kost tijd, vooral wanneer een voorwerp beladen is met indrukken en emoties, het herinneringen oproept aan hun jeugd in het ouderlijk huis: ‘Maar welk systeem we ook bedenken, welk zelfhulpboek we ook raadplegen, elke keer opnieuw staan we voor dezelfde verlammende overmacht: we weten ons geen blijf met al die spullen en nog minder met hun impact.’

Soms worden ze door een vondst verbijsterd, zoals de grote ouderwetse broodtrommel waarin zich vele honderden kattenbelletjes blijken te bevinden, of de kist vol met getypte vellen met daarop de opsomming van jarenlang in eenzaamheid genuttigde afhaalmaaltijden De omvangrijke collectie porno doen ze direct over aan een plaatselijke handelaar. Aangrijpend zijn enkele tientallen schriften waarin Barend per onderwerp korte notities maakte van gebeurtenissen en gedachten. Daarin komen de zussen hun broer tegen zoals ze hem niet kenden.

Charlotte Mutsaers heeft er jaren over gedaan alvorens het haar lukte het verhaal van haar broer op papier te krijgen, schrijft ze. De stijl die ze uiteindelijk heeft gekozen voor Harnas van hansaplast is een heel onopgesmukte.  Ze laat de feiten spreken, ook wanneer het om beladen of emotionele zaken gaat. Die toon geeft haar verslag kracht. Als lezer ervaar je die impact.

Charlotte Mutsaers
Harnas van hansaplast
306 blz
Das Mag Uitgevers