Onder de Russen

Deze zomer organiseerde de uitgever van Pieter Waterdrinker een publiciteitsoffensief. Zo mag je het wel noemen wanneer je een ruime selectie uit ouder werk in een nieuwe editie aanbiedt en tevens een recente roman als Poubelle opnieuw in het zonnetje zet, maar nu als mooi uitgevoerde hardcover. De aanleiding was het optreden van Waterdrinker in Zomergasten. Dergelijke media-aandacht voor een schrijver heeft bewezen te leiden tot verkoop van diens boeken. Met het Boek van de Maand in DWDD werkt het niet anders.  Waterdrinker kon die publiciteit en zo’n actie wel gebruiken. Hij publiceerde de afgelopen twintig jaar tien romans en verhalenbundels, maar bereikte jammer genoeg nooit het grote publiek. Zijn roman Tsjaikovskistraat 40 (zie dit weblog 5 mei 2018) bracht daar vorig jaar al enigszins verandering in, Zomergasten doet de rest. Mogen we hopen.

Een dame in Kislovodsk bevat een selectie uit de eerder verschenen verhalenbundels Kaviaar en ander leed (2000), Montagne Russe (2007) en De correspondent (2014). Zes van de verhalen verschenen niet eerder in boekvorm. Ik las geen van deze bundels, dus voor mij waren alle verhalen nieuw.

Waterdrinker woont ruim twintig jaar in Rusland. Dat land is dan ook het onderwerp in bijna al deze verhalen. De breedte aan onderwerpen is groot. Hij schrijft even gemakkelijk over zijn bezoek aan het Dostojevskimuseum in Petersburg, waar hij een praatje maakt met de achter-achterkleinzoon van de grote schrijver als over een winterse jachtpartij met enkele van de ‘nieuwe rijken’ of over het werk van oorlogscorrespondenten in het uiterste zuiden van Rusland. De verhalen zijn soms ontstaan uit reportages die Waterdrinker schreef voor Nederlandse bladen. Voor een correspondent heeft hij de juiste instelling: nieuwsgierigheid naar een gebeurtenis is vaak de reden om direct in de auto of een vliegtuig te stappen en ergens in dat uitgestrekte land op onderzoek uit te gaan. De meerwaarde van deze stukken zit hem in de persoonlijke noot, de visie van Waterdrinker op het Rusland van nu en zijn grote kennis van het inmiddels voorbije Rusland. 

Maar nog mooier dan die stukken zijn voor mij de verhalen waarin Waterdrinker toont met de Russische cultuur en literatuur te zijn vergroeid. Dit geldt voor het van weemoed doortrokken titelverhaal, maar het verhaal De goudmaker van Soezdal is daar zonder twijfel het mooiste voorbeeld van. Het speelt zich af in Soezdal, een van die historische steden die deel uitmaken van de zogenoemde Gouden Ring rond Moskou. Voor wie er nooit is geweest: Souzdal heeft iets van een filmdécor, met zijn tientallen kerken, kloosters en andere monumenten. Het stadje staat op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Waterdrinker belandt er door omstandigheden: ‘Vorig jaar winter was ik onderweg van Moskou naar Kostroma toen een sneeuwstorm mij dwong te overnachten in Soezdal. De laatste keer dat ik in het wereldberoemde Oud-Russische stadje was, zag ik moddervette ganzen waggelen door de straten; hooi werd door mannen met gebruinde torso’s op paard en wagen tongklakkend binnengehaald; meisjes in dunne jurken deden zingend bij de rivier de was. Nu deed niets aan deze zomerse idylle denken. De sneeuwjacht hing als loeiende vitrage tussen de huizen. Ik was moe, wilde eten, slapen – maar waar?’
Na wat zoeken komt Waterdrinker terecht in een klooster, waar de poortwachter hem een cel ter beschikking stelt. Later op de avond neemt de poortwachter Waterdrinker mee naar Joeri Vodopjanov, die hem wordt voorgesteld als een alchemist die daadwerkelijk goud kan maken. Deze man, die eruit ziet als een kabouter en een indrukwekkende werkplaats heeft, geeft Waterdrinker een demonstratie van dat proces. Na afloop mag onze correspondent zelf proeven van het goedje, dat ruikt naar 'gefilterd maagdelijk godinnenzweet'. Een goddelijke ervaring.

Zo’n sfeervol en verrassend verhaal schrijven is het handelsmerk van de grote Russen. Waterdrinker kan het ook.

Pieter Waterdrinker
Een dame in Kislovodsk. En andere Russische vertellingen
416 blz
Nijgh & Van Ditmar