'Bommenneef'

Meeslepend is een heerlijk woord. Gebruik het in een blogje over een boek  en iedereen wordt enthousiast. Het duidt op intens leesplezier. Ik probeer mezelf altijd te beheersen, het uitsluitend te gebruiken als ik er een paar weken na lezing van een boek nog steeds achter sta. Dat is op dit moment zeker het geval, en in behoorlijk sterke mate zelfs. Het gekke is dat het boek waarop dit betrekking heeft bij aanvang niet direct zo aanvoelt, misschien wel omdat het is opgebouwd rond een heel simpel gegeven: een jonge vrouw, in verwachting, besluit uit te zoeken of de verre oom naar wie ze haar kind wil vernoemen inderdaad een oorlogsheld is, zoals hij binnen de familie bekend staat. Dat leidt tot verrassende inzichten.

'Bommenneef', zo wordt oom Frans door zijn familie genoemd. Die naam dankt hij aan zijn heldendaad, een bomaanslag, op de Prinsengracht in Den Haag, op een vermeende collaborateur. Dat die aanslag pas na de oorlog plaatshad, op Sinterklaasavond 1946, is voor de familie geen probleem. Gerechtigheid kent geen tijd, de man was een schurk en verdiende dus zijn straf. Zo ongeveer is de gedachtegang in de familie.

Op haar achttiende krijgt Marjolijn van Heemstra, de vrouw in kwestie, van haar oma een ring cadeau. Die ring is afkomstig van oom Frans, hij heeft hem vlak voor zijn dood aan Marjolijns oma gegeven. Met de opdracht de ring door te geven aan een toekomstige naamgenoot in de familie. Marjolijn wordt door het geschenk dus eigenlijk met de vervulling van die wens opgezadeld. Als ze dan in verwachting raakt, en weet dat het een jongen wordt, besluit ze de belofte in te lossen. Maar ze neemt zich daarbij wel voor uit te zoeken hoe de heldendaad precies in elkaar stak.

Ze begint bij haar familieleden, van wie velen wel het een en ander weten van de roemruchte oom. Vaak is die informatie weinig ter zake doende, of nog vaker heeft de bron het ook maar ‘van horen zeggen’. Na enkele weken bestaat haar dossier uit twee mappen: ‘feiten’ en ‘overig’. Het raadplegen van archieven blijkt vruchtbaarder, maar de informatie die ze daar vindt zet het verhaal dat ze kent soms behoorlijk op zijn kop.

De zoektocht naar wat zich werkelijk heeft afgespeeld levert veel nieuwe informatie op, maar leidt ook tot vragen. Hoe sterk was het bewijs waarop werd besloten tot de aanslag? Mag je eigen rechter spelen? Is een aanslag te verantwoorden wanneer daar ook anderen dan alleen het vooraf gekozen doelwit gewond raken of zelfs omkomen? Gaandeweg groeien deze vragen uit tot de kern van de roman. Maken er een indrukwekkend verhaal van.

Marjolijn van Heemstra heeft haar roman - een documentaire roman zou je het kunnen noemen - een subtiele compositie meegegeven. De hoofdstuktitels tellen af, van 27 weken ervoor tot de dag van de bevalling. Die spiegeling van haar zwangerschap en haar onderzoek levert een dwingende voortgang op, waarbij beide trajecten met een resultaat zouden moeten eindigen. Dat doen ze, en ook die uitkomsten zijn mooi met elkaar verweven. En we noemen hem is een kleine roman waarover goed is nagedacht en die in alle opzichten overtuigt. Een avond puur leesplezier.

Marjolijn van Heemstra
En we noemen hem
218 blz
Das Mag Uitgevers