De vijver is een oceaan

De cover van The Ocean at the End of the Lane van Neil Gaiman is prachtig. Het toont een jongetje dat vanaf de oppervlakte van een water naar beneden afdaalt. Je ziet hem van onderen, vanuit het gezichtspunt van een duiker die omhoog kijkt. Om de heldere plek in het wateroppervlak zwermt een troep vogels, daaronder is een sterrenhemel te zien. Het knappe van dit beeld is dat het de illustratie is van één specifieke passage in het verhaal en dat het tegelijk de algemene teneur van het boek weergeeft, die van een wereld die op zijn kop staat. Het is een wereld waarin een eendenvijver ook een oceaan is, waarin drie vrouwen al duizend jaar in een cottage wonen en ook een wereld waarin een boze heks bezit van je kan nemen door als een worm je voet binnen te dringen. Het is een wereld vol oerangsten, die het leven van een zevenjarige jongen danig overhoop kunnen halen.

Die jongen van toen is aan het begin van het verhaal een niet bij naam genoemde man van veertig. Wanneer hij voor een begrafenis in de buurt van zijn ouderlijk huis is, bezoekt hij de plek waar zijn avontuur zich afspeelde. Dat is een cottage op het platteland van Sussex, Engeland, ongeveer een half uur lopen van zijn ouderlijk huis. Dat bezoek brengt bij de man een stroom herinneringen op gang. Zo komt weer bovendrijven dat één enkel incident, de zelfmoord van een mijnwerker die in het ouderlijk huis van de jongen een kamer huurde, alles in gang zette. De jongen vond de dode huurder tijdens een wandeling, opgesloten in de met uitlaatgassen gevulde auto van zijn vader. Kort na dit incident volgt een heftige reactie van de natuur, in gang gebracht door een boze heks en gericht tegen de jongen. Deze slaat op de vlucht en vindt, laat in de avond, een schuilplaats in de cottage van de drie vrouwen. De oudste daarvan, oude mevrouw Hempstock, beweert zo oud te zijn dat ze de Big Bang heeft meegemaakt. Haar dochter en elfjarige kleindochter, Ginnie en Lettie, komen de jongen met hun toverkunsten te hulp. Maar ondanks hun inspanningen weet de boze heks met haar enorme krachten steeds verder in het leven van de jongen door te dringen en zelfs zijn ouders onder haar invloed te brengen. De dames Hempstock zien uiteindelijk nog maar één uitweg. Een onorthodoxe, waarbij de eendenvijver annex oceaan aan het einde van het pad een cruciale rol speelt. Een oplossing ook waarbij iemand zich moet opofferen .....

Gaiman heeft een prachtig verhaal geschreven. De manier waarop de man terugkijkt op de gebeurtenissen en zijn verwerking ervan als volwassene geeft het verhaal een interessante gelaagdheid. Het boek zit vol met mooie beelden, onverwachte plotwendingen en het is bovendien heel spannend. Ik denk dat dit laatste vooral wordt veroorzaakt doordat de jongen zijn fantastische avontuur in zijn eentje beleeft, zonder dat zijn ouders iets doorhebben. Hij mag dan als metgezellen de zonderlinge dames Hempstock hebben, maar die beschikken net als de boze heks over bovennatuurlijke krachten en zijn dus onsterfelijk. De jongen loopt daarentegen wel het risico bij een slechte afloop zijn leven te verliezen. Dat de jongen er in dit opzicht alleen voor staat, benadrukt Gaiman door het motto dat hij aan het boek meegeeft. Dit is een uitspraak van Maurice Sendak, de bekende Amerikaanse illustrator van kinderboeken: 'I remember my own childhood vividly ..... I knew terrible things. But I knew I mustn't let adults know I knew. It could scare them.'

Neil Gaiman is een schrijver die opmerkelijk veel verschillende genres beoefent. Naast romans en verhalen schreef hij poëzie, songteksten, een televisieserie voor de BBC en graphic novels. Ik las niet eerder iets van hem, maar ik begrijp uit beschrijvingen van zijn oeuvre dat het thema van de hoofdpersoon die in een 'andere' wereld terechtkomt vaker door hem is gebruikt. In het hier besproken boek refereert hij daaraan door enkele malen te verwijzen naar Alice in Wonderland, het klassieke voorbeeld van dit thema. Wat beide boeken ook gemeen hebben is dat ze door een brede leeftijdsgroep kunnen worden gelezen. Waar 'Alice' in de eerste plaats als kinderboek is bedoeld maar ook voor volwassenen kostelijke literatuur is, daar is 'De oceaan' een boek voor volwassenen dat ook door kinderen vanaf een jaar of twaalf goed kan worden gelezen én spannend zal worden gevonden. Ik vind het dan ook opmerkelijk dat het in de boekhandel alleen bij de volwassenen ligt en dat de uitgever het uitsluitend als zodanig promoot. Dat is ook jammer, want dit boek verdient veel lezers.