Dörte Hansen schrijft over het verloren gaan van een manier van leven, van landschappen, van groepen mensen die voelen dat ze met elkaar zijn verbonden. Dat was zo in haar eerste twee romans,
Het oude land en
Het middaguur (zie dit weblog respectievelijk 15 september & 25 oktober 2020). Het fruitteeltgebied bij Hamburg stond centraal in haar eerste boek, het boerenland van het eveneens Noordduitse Sleeswijk-Holstein in het tweede. Ditmaal blijft ze weliswaar in de noordwesthoek van Duitsland, maar benoemt het gebied nadrukkelijk niet: ‘
Op een eilandveer, ergens in Jutland, Friesland of Zeeland, …’, opent ze de roman.
Naar zee speelt zich af op een willekeurige plek, een locatie die model kan staan voor zovele van dergelijk eilanden voor de Deense of Duitse kust.
Het is de wereld van de lokale visserij die langzaam maar zeker verloren gaat. Bij nacht en ontij uitvaren voor een schrale vangst loont steeds minder, weegt niet meer op tegen de hoge brandstofprijzen en het arbeidsloon. Je boot ombouwen zodat je er in de zomermaanden toeristen mee op een ‘authentieke visvaart’ kan meenemen is beter voor jezelf en je banksaldo. Die toeristen zijn dan ook een zegen, maar voor anderen een gruwel: ze kopen karakteristieke eilandhuisjes die ze opknappen of verbouwen met nét die verkeerde instelling; voor het ‘eilandgevoel’ kopen ze smakeloze kunstobjecten die zijn vervaardigd uit wrakhout en ander aangespoeld spul; en ze bezoeken graag ‘havendagen’ en dergelijke voor hen bedachte evenementen die niets meer te maken hebben met het leven op het eiland, zoals het was.
Hansen laat haar verhaal vertellen door de leden van een gezin, de familie Sander. Vader Jens leeft al twintig jaar als een kluizenaar in een vogelreservaat voor de kust, nadat hij als kapitein van een vrachtschip een afschuwelijke ervaring had. Hanne, zijn echtgenote, woont nog in het familiehuis, runt het lokale museumpje en is in wezen net zo ontoegankelijk in de omgang als haar echtgenoot. Zoon Ryckmer lijkt op zijn vader, maar is daarbij ook alcoholist. Weinig in zijn leven gaat goed. Dochter Eske is verpleegkundige in het lokale verzorgingshuis en bestudeert als liefhebberij het eilanddialect – vindt in haar patiënten, oude mensen, een dankbare bron. De jongste zoon, Henrik, tovert strandvondsten om tot kunst en verdient daarmee een goede boterham. Daarnaast is er nog de dominee, wiens echtgenote kortgeleden naar het vasteland is verhuisd en die hem de meeste weekenden een bezoek brengt. Zijn geloof in God is niet meer heel rotsvast.
Zie daar de elementen van Hansens verhaal. Las ik de roman met plezier? Ja, zeker. De sfeer van het eiland en de onderlinge relaties van de hoofdpersonen zijn goed getroffen. Er wordt weinig gesproken, veel gedacht. Ook dat werkt prima. Maar ik was ditmaal niet zo onder de indruk als bij de eerdere boeken. Waar dat aan ligt, daar kan ik moeilijk de vinger op leggen. Is het misschien te bedacht, te veel een professioneel uitgedokterde formule die precies klopt? Welke streken of culturen zijn dan hierna aan de beurt? Samengevat: voor mij is de verrassing er een beetje af. Dat zal het zijn.
Dörte Hansen / Naar zee / Vertaald uit het Duits door Lucienne Pruijs / 270 blz / HarperCollins, 2023
