Aan het begin van de Groot Hertoginnelaan in Den Haag staat een opvallend, meer dan levensgroot beeld van een vrouw. Zij draagt een elegant gesneden mantel, een hoed tegen de zon en leunt op een parasol. Zij is de verbeelding van Eline Vere, een creatie van de beeldhouwer Theo van der Nahmer. Het dateert uit 1948. Lang geleden fietste ik vaak langs die plek, het beeld is me dan ook heel vertrouwd. In mijn ogen is het een geslaagde compositie. Van der Nahmer heeft namelijk niet zozeer een bepaalde vrouw weergegeven – dan had hij naar een model kunnen werken – maar een type. Het sterke silhouet, het in verhouding kleine hoofd, het gezicht dat zich door de brede rand van de hoed vaak in de schaduw bevindt – dat alles maakt het eerder een type dan een portret. Ook de plek, ofschoon in de woorden van
Louis Couperus een nieuwbouwwijkje, voelt precies goed.
Voor de geschiedenis van Eline Vere is meeslepend de juiste term. Dat het verhaal, gepubliceerd als feuilleton in dagblad Het Vaderland, succes had is goed te begrijpen. Couperus laadt zijn hoofdpersoon vanaf het begin met een gevoel van noodlot, je wéét dat het niet goed zal aflopen. Gedoseerd in korte episoden, verhaaltechnisch slim opgebouwd en heel herkenbaar voor Haagse dames was het in 1888 een regelrechte hit. En dat terwijl het voor Couperus zijn romandebuut was, geschreven omdat hij als dichter niet echt succes had.
Ik las de roman in het voorjaar van 1982, kort nadat ik die op 26 februari van dat jaar had aangeschaft als eerste deel van het Verzameld Werk, de mooie dundruk van Van Oorschot. En zojuist las ik het voor de tweede keer, nu als luisterboek. Een vergelijking van mijn indrukken toen en nu is door de grote tijd ertussen niet zo zinvol, denk ik. Van toen herinnerde ik me vooral het tergend langzame proces waarin Eline zich van de wereld afkeerde, steeds nerveuzer en meer onzeker over de rol van de liefde in haar leven. Nu viel me op dat een flink deel van het verhaal wordt bevolkt door personages uit haar entourage, terwijl over de afwezige Eline slechts wordt gesproken. Alsof Couperus wil laten zien hoe het normale leven eruit ziet, het leven waarvoor Eline maar niet durft te kiezen. Ook genoot ik van de prachtige ouderwetse woorden die men bezigt. En bovenal van de prachtige stijl van Couperus, die de mooiste zinnen losjes uit zijn mouw lijkt te schudden.
Louis Couperus / Eline Vere / Luisterboek, voorgelezen door Marjolein Algera / 22 uur en 23 minuten / L.J. Veen Klassiek, via Storytel
