Met een giraffe door Frankrijk

Het moet voor veel Fransen die langs de route Marseille – Parijs woonden even slikken zijn geweest, in de weken tussen 20 mei en eind juni 1827. In die periode trekt namelijk een kleine maar opmerkelijke karavaan te voet van de kust van de Middellandse Zee naar de hoofdstad. Ze wordt aangevoerd door een zoöloog op leeftijd, Etienne Geoffroy Saint-Hilaire, de directeur van de Koninklijke tuinen en de menagerie in Parijs. Hij verkeert in gezelschap van een jonge Soedanees, Atir, moslim, voormalig slaaf en op deze reis dierenverzorger.  Daarnaast is er nog een tweede oppasser, een Egyptenaar. En op veel trajecten worden ze voorafgegaan door lokale gendarmes te paard, die al te nieuwsgierig volk op afstand moeten houden. Op sommige plekken, vooral bij grotere steden, is dat geen overbodige luxe want het hart van de karavaan is een uit de kluiten gewassen jonge giraffe. Een dier dat niemand in Frankrijk tot dan ooit in het echt heeft gezien, een dier waarvan niemand precies begrijpt, zelfs Saint-Hilaire niet, waarom het eruit ziet zoals het eruit ziet.

Zarafa, de giraffe, is een diplomatiek geschenk van de pasja van Egypte aan de Franse koning, Karel X. Dat dit geschenk in goede gezondheid zal arriveren in Parijs is dan ook van groot belang. Vandaar de oppassers die gewend zijn te zorgen voor giraffes, en vandaar ook de hooggeplaatste ambtenaar die de eindverantwoordelijkheid heeft. Gouverneurs van departementen en burgemeesters langs de route zijn geïnformeerd over het transport.

Agnita de Ranitz, een Nederlandse die al lange tijd in Frankrijk woont, vertelt met Kom Atir kom een kleurrijk verhaal. De couleur locale is daarbij niet onbelangrijk. Het imposante, nog lege Franse landschap in het begin van de negentiende eeuw, de verspreid liggende dorpen en stadjes die ieder weer een wereld op zich vormen, de gewichtig doende notabelen en de verraste reacties van de bevolking, bij elkaar ontstaat er een sfeer waardoor je ongewild wordt meegesleept. Het zijn deze volledig geslaagde aspecten die de roman redden, want De Ranitz is duidelijk minder sterk op het punt van de interactie van haar personages. Vooral de wisselingen in de verstandhouding tussen Saint-Hilaire, de leider van de tocht, en Atir zijn af en toe wat knullig uitgewerkt. Een plusje voor de smaakvolle vormgeving van het boek, en het juweel van een omslag.

Agnita de Ranitz / Kom Atir kom / 348 blz / Uitgeverij De Brouwerij, 2020