Een leven verdwijnt

In mei van dit jaar overleed de echtgenoot van Clairy Polak. Maar al zo’n tien jaar eerder, net na zijn vijfenzestigste, begon hij haar te verlaten. In het begin ging het om kleine dingen als vergeetachtigheid, niet op woorden kunnen komen en gedachtenloos autorijden. Na een door haar afgedwongen medisch onderzoek – Alzheimer zat bij haar man in de familie – bleek ook hij daaraan te lijden. Hij woonde nog enkele jaren thuis, maar gaandeweg verslechterde zijn toestand zodanig dat het voor haar een te zware belasting werd. Na lang zoeken vond ze een ‘humaan’ tehuis voor hem. Daar bezocht ze hem zo’n drie keer per week. Soms herkende hij haar nog, steeds vaker was dat niet het geval. De uithuisplaatsing gaf haar wel de mogelijkheid haar eigen leven, dat volstrekt ontregeld was geraakt, weer op de rails te krijgen. Over dat gehele proces schreef ze een verslag: Voorbij, voorbij.

Polak koos ervoor wat afstand te nemen. Voorbij, voorbij is in romanvorm en in de derde persoon geschreven. De vrouwelijke hoofdpersoon heet Judith, haar man Leo. Ze leren elkaar kennen wanneer zij 29 is, hij 42. Ze hebben geen kinderen, werken allebei en ondernemen daarnaast van alles. Er zijn gedurende hun huwelijk wat ups en downs, maar hun liefde blijkt daartegen bestand. Hij ervaart de verpletterende diagnose Alzheimer gelaten, pas later komen de onvermijdelijke aanvallen van woede. Gericht – tegen haar – én ongericht. Wat haar door de ziel snijdt is dat haar man geleidelijk aan alle besef van hun gezamenlijke leven verliest, dat het niet meer mogelijk is die herinneringen samen op te halen. Voor hem heeft dat alles nooit plaatsgevonden.

Een slimme vondst is dat zij hem, in het begin van zijn ziekte, vraagt zijn herinneringen aan vroeger op schrift te stellen. Die verhaaltjes van een gezonde man vormen een mooi contrast met de man wiens leven langzaamaan wordt uitgewist.

Naarmate Leo zich meer in zichzelf terugtrekt, in een wereld waarin hij in toenemende mate onbereikbaar is voor haar, piekert zij over de vraag of zij hem mag loslaten. Wat is de zin van hem vrijwel dagelijks te bezoeken, wanneer hij haar niet herkent of haar bezoekje binnen tien minuten volstrekt is vergeten? Moet ze zich schuldig voelen daar alleen al aan te denken? Mag ze bijvoorbeeld een weekje alleen met vakantie? Ze doet dat laatste uiteindelijk ook, en merkt dat het voor hem nauwelijks verschil maakt. Voor haar is dat juist een eerste stap in het proces dat zij zal afleggen.

Het is dapper om met iets zo persoonlijks naar buiten te komen. Het is knap om daarbij precies de juiste toon te treffen. Ik luisterde het boek, door haarzelf voorgelezen. Daardoor blijft dat persoonlijke karakter mooi bewaard.

Clairy Polak
Voorbij, voorbij
Luisterboek, voorgelezen door de auteur
6 uur en 3 minuten
Meulenhoff / Storytel