De Amsterdamse familie Brilleslijper heeft in de jaren twintig en dertig een groothandel in de Jodenbuurt. Vader Joseph en moeder Fietje runnen de zaak, dochters Janny en Lien hebben hun eigen leven. Janny is getrouwd met Bob Brandes, een ambtenaar. Lien heeft een dansopleiding gevolgd en treedt op. Zij heeft een relatie met Eberhard Rebling, een Duitse musicus. Halverwege de jaren dertig zijn zij op de hoogte van de ontwikkelingen in Duitsland, en in hun vriendenkring hebben ze jonge mannen en vrouwen die vanwege de politieke situatie naar Nederland zijn gekomen. Maar wat doe je er verder aan?
De Duitse inval op 10 mei 1940 verandert alles. Tot Lien dringen de gevolgen nog niet direct door, maar Janny gaat meteen in het verzet. Zij wordt koerier, reist met vervalste persoonsbewijzen van hot naar her. Ze verstopt ze onder het matrasje van de kinderwagen van haar jongste dochtertje. Als jonge moeder is ze minder verdacht, denkt ze. Maar ze neemt wel een groot risico. Ze is Joods, maar heeft geen "J" in haar persoonsbewijs laten stempelen, zoals dat door de Duitsers verplicht is gesteld.
Naarmate de tijd vordert nemen Janny en Lien onderduikers op. Samen met die mensen duiken ze in 1942 ook zelf onder, in een zomerhuisje in Bergen. Maar ook daar moeten ze weg wanneer de Duitsers de kuststrook ontruimen voor de aanleg van de Atlantikwal. Via ondergrondse contacten vinden ze begin 1943 een landhuis bij Naarden, 't Hooge Nest. Ze huren het van twee chique Amsterdamse dames op leeftijd, tot het einde van de oorlog.
't Hooge Nest is een ideaal onderduikadres. Het ligt in een bos, is alleen bereikbaar via een doodlopend zandpad. De Zuiderzee, met een aardig strandje, ligt op loopafstand. Er is dus gelegenheid tot ontspanning, wat vooral voor de kinderen en jonge onderduikers een groot voordeel is. Van Iperen beschrijft levendig en in detail het leven van de bewoners, hun dagindeling, de veiligheidsbuffers die ze inbouwen en de kleine en grote momenten waarop het bijna misgaat. Dat ultieme moment komt in juli 1944, wanneer ze door een Sonderkommando van Jodenjagers worden ontdekt. Ze zijn verraden. Alleen Bob en Eberhard, de echtgenoten van Janny en Lien, weten samen met hun kinderen aan de Duitsers te ontkomen. Maar de vrouwen zullen dat heel lang niet weten.
Wat dan volgt is een nachtmerrie: gevangenis, verhoren, deportatie naar kamp Westerbork en vandaar door naar Auschwitz. De groep wordt bij aankomst daar direct al gesplitst. Janny en Lien zien hun ouders een andere kant op lopen.
Omdat Janny en Lien de kampen - na Auschwitz volgt Bergen-Belsen - overleven, zij het ternauwernood, en zij later in hun leven hun verhalen doorgeven aan hun kinderen én ze opschreven, beschikte Van Iperen over gedetailleerde informatie uit de eerste hand. Het is indrukwekkend hoe zij die gebruikt. Haar relaas is indringend en dramatisch, zonder enig moment van effectbejag. Bijzonder is de ontmoeting van Janny en Lien in Auschwitz met Anne Frank en haar zus Margot. De beide meisjes zijn dan al van hun vader gescheiden, hun moeder hebben ze geselecteerd zien worden voor de gaskamer. In Bergen-Belsen zien ze de kinderen voor hun ogen sterven.
Roxane van Iperen schreef met 't Hooge Nest een indrukwekkend verslag van een fase in de geschiedenis van haar huis. En daarmee een nog indrukwekkender geschiedenis van zomaar een Joodse familie in de oorlog. Hoe gewone mensen door de omstandigheden vertrapt worden. Maar ook hoe gewone mensen besluiten om in verzet te komen. Een boek dat me lang zal bijblijven.
Roxane van Iperen
’t Hooge Nest
382 blz
Lebowski Publishers