Amerika's zwartste toekomst

Donald Trump is nog geen jaar president van de Verenigde Staten van Amerika en nu al moet je constateren dat veel zekerheden die je dacht te hebben met betrekking tot de rol van de VS in de wereld aan het schuiven zijn. Waar we gewend waren aan presidenten die meestal behoedzaam opereerden, die diplomatie en verbinding belangrijk vonden en die daadwerkelijk luisterden naar andere wereldleiders, worden we nu dagelijks geconfronteerd met een president die uitsluitend aan het zenden is: opgewonden tweets, geregisseerde signeermomenten en vooral brallerige taal. Het moet een gebrek aan visie, waarschijnlijk ook een gebrek aan intelligentie en sowieso een volstrekt gebrek aan mededogen camoufleren. Ik ben er inmiddels zo aan gewend geraakt dat ik soms ook het komische ervan inzie. Maar dit gedrag, op deze schaal en op dit niveau, kan veel kwaad aanrichten. Het gevaar is niet denkbeeldig dat grote groepen Amerikanen gaan denken dat dit een geaccepteerde manier is om politiek te bedrijven. 

Hoe gevaarlijk dat kan zijn wordt op bloedstollende wijze duidelijk in de nieuwe roman van Lionel Shriver. Zij is een van mijn favoriete auteurs. Als geen ander kan zij typisch Amerikaanse verschijnselen tot onderwerp van haar romans maken, daar een helder en scherp oordeel over vellen en toch mij als lezer een meeslepend verhaal bieden. Dat deed zij eerder met het overbekende We need to talk about  Kevin, waarin een jongen met een kruisboog zijn klasgenoten vermoordt. In Big Brother was het obesitasprobleem aan de orde, in So Much for That het Amerikaanse systeem van ziekteverzekeringen. En nu is er The Mandibles. A Family, 2029-2047.

Het is het jaar 2029. De president van de Verenigde Staten is Dante Alvaredo, de eerste Latino die president werd van de VS. En dat niet alleen, hij is een geboren Mexicaan. Zijn verkiezing in 2028 spleet het electoraat. Een jaar later worden zijn persconferenties veelal gegeven in het Spaans en Engels.

Alvaredo heeft één dossier dat zijn presidentschap beheerst: een hervorming van de internationale financiële wereld. Een grote groep landen, met Rusland en China voorop, heeft als nieuwe munteenheid de bancor in het leven geroepen. Die moet de dollar als internationaal betaalmiddel vervangen. Alvaredo heeft zijn hakken in het zand gezet, weigert op enigerlei wijze mee te werken of zelfs in overleg te gaan. Met als gevolg dat de Amerikaanse economie geïsoleerd raakt. Tijdens een ‘nationwide address’ op alle zenders kondigt hij in 2029 maatregelen aan die de Amerikaanse economie overeind moeten houden: Vanaf dat moment is het verboden meer dan honderd dollar mee te nemen naar het buitenland, alle goud moet worden ingeleverd en alle vorderingen op de overheid verklaart hij met directe ingang nietig. Hijzelf noemt die laatste maatregel het ‘resetten’ van de economie en het financiële systeem.

Die beslissing zorgt er voor dat veel Amerikanen hun spaartegoed in de vorm van aandelen en andere vorderingen in één keer kwijt zijn. Zo ook Douglas Mandible, 97 jaar oud. Zijn kinderen en kleinkinderen, die stilletjes op de zilvervloot zaten te wachten, zien ineens een andere toekomst voor zich. Een toekomst die ze zich nooit hadden kunnen voorstellen, en waar ze ook niet op zijn voorbereid.

Shriver schetst aan de hand van drie generaties Mandibles het lot dat velen treft. Het ineenstorten van de nationale economie en financiën brengt mensen aan de rand van de afgrond. Het gezag van de overheden raakt ondermijnd, het recht van de sterkste is de nieuwe wet. Een vuurwapen wordt het meest effectieve middel om inhalige medeburgers van je lijf te houden. Douglas’ oudste zoon, de zeventigjarige Carter, kan maar moeilijk bevatten dat dit hem overkomt na een leven hard werken. Kleinzoon Lowell, een professor in de economische wetenschappen, probeert nog een tijdlang de gebeurtenissen te analyseren en weg te zetten als een tijdelijke dip, er zelfs een boek over te schrijven, tot zijn functie als een van de eerste aan de universiteit wordt wegbezuinigd.

Kleindochter Florence is een van degenen door wiens ogen we de gruwelen meemaken. En gruwelen zijn het, tot aan het gedwongen worden je huis af te staan aan mensen die je het pistool tegen de borst zetten. In die situatie, wanneer de halve familie Mandible op straat moet leven, is het de tienerzoon van Florence, Willing, die redding brengt. Niet gehinderd door gevoelens van wraak om wat hem is afgenomen, en geïnspireerd door een leven lang kijken naar televisieseries en computerspelletjes, blijkt hij de juiste vaardigheden en trucs te beheersen om een kans op overleven te hebben. Maar dat is pas het prille begin van een toekomst …

Shriver beschrijft een Amerika waar het geloof in de bestuurders is verdwenen. Waar iedereen zijn buren wantrouwt. En waar uiteindelijk het recht van de sterkste geldt. Een land waar wat wij beschaving noemen niet echt meer bestaat. Ze schreef het boek in 2015, publiceerde het in 2016. We zijn nu een jaar verder. Er is een president aangetreden die de waardigheid van zijn ambt voortdurend te grabbel gooit. Die mensen tegen elkaar opzet. Keek Shriver in een glazen bol?