De jonge jaren van Gerrit Komrij

´Magere jaren´ noemt biograaf Arie Pos in zijn beknopte voorafje aan De wording van Gerrit Komrij. Mager waren ze zeker in de zin dat Komrij, die zelf nog niet was gedebuteerd, om den brode allerlei literaire klussen moest aannemen. Hij bleek een goede, en dus gewilde vertaler. Wat begon als een opdracht die Martin Ros, redacteur bij de Arbeiderspers, Komrij gaf om eens te zien hoe diens talent op dit vlak lag, groeide al snel uit tot een vol, soms wurgend aanvoelend programma met strakke deadlines. Je zou natuurlijk kunnen zeggen dat vertalen een ideale leerschool is voor een beginnende schrijver – kijk naar Haruki Murakami – maar voor iemand met een schrijfambitie is en blijft het natuurlijk second best. Naast dat oefenen van zijn eigen pen, om het zo maar even te noemen, waren er de anderhalf jaar als student Nederlands in Amsterdam, een opmerkelijk intermezzo op Kreta en de ontmoeting met Charles Hofman, die de liefde van zijn leven zou zijn. 

Het beeld van Komrij als een homoseksueel stond in die vroege jaren nog niet in steen gebeiteld. Hij stortte zich eind 1963, begin 1964 weliswaar vol overgave in het nachtleven van homobars, en sprak in zijn gedichten over zijn geaardheid, maar onderhield tegelijkertijd nog wel betrekkingen met jonge vrouwen. Zo bezocht hij op de avond van 3 juni 1965 samen met zijn vriendin Ellen Jonkers de film Zorba, de Griek. Dit ter laatste voorbereiding van hun vertrek naar Kreta, de volgende ochtend. Het besluit om zich voor langere tijd op dit eiland te vestigen was bij Komrij mede voortgekomen het gevoel dat zijn leven in Amsterdam was vastgelopen. Maar dan gelijk ‘voorgoed’ naar Kreta? Het zal een mix van factoren zijn geweest die eraan ten grondslag lagen, maar de rust en tijd hebben om te schrijven zal er een van zijn geweest. Het werd geen succes.

Enkele maanden voor zijn vertrek had Komrij zijn studie er al aan gegeven. Ook die zat voor zijn gevoel zijn schrijven in de weg. 

Na terugkomst uit Kreta ging het pad voor Komrij langzaam maar zeker omhoog. Er waren dus de vertalingen, die steeds beter betaald werden. Hij begon serieus gedichten te schrijven, en zocht daar een uitgever voor. Zijn woonsituatie was opmerkelijk. Charles en hij woonden samen in bij Charles’ ouders. Dat verliep tot ieders tevredenheid, al was het niet ideaal – Gerrit werkte hele dagen op de slaapkamer,  aan een klein tafeltje dat net genoeg ruimte bood voor zijn schrijfmachine. Zijn brieven aan diverse Amsterdamse gemeentelijke instellingen voor de uitgifte van woonruimte hierover zijn schitterend, daarin zie je Komrij als schrijver ontstaan. Hulde aan Pos voor het opnemen daarvan. De woonsituatie zou op termijn verbeteren, en ook leek zijn literaire debuut er écht aan te komen.

En tja, dan leest het net lekker, begin je de inspanningen van Pos te waarderen, maar stopt het ‘biografische portret’ abrupt. Terwijl hij er toch lange tijd aan heeft gewerkt, in de verantwoording noemt hij ‘vele tientallen gesprekken die ik tussen 2013 en zijn overlijden op 20 november 2019 voerde met Charles Hofman’. De biograaf is natuurlijk de baas over zijn eigen werk, tijd en product, maar ik ervoer het wel als een dompertje. Vooral ook omdat het mij niet echt duidelijk wordt of er een vervolg komt, en wanneer, en welke jaren dat zal beslaan. Dat de auteur zich liever niet vast laat pinnen kan ik begrijpen, maar het zou de uitgeverij hebben gesierd iets meer duidelijkheid te verschaffen. Zelfs als dit het is, en er verder niets komt.

Arie Pos / De wording van Gerrit Komrij. Een autobiografisch portret / 221 blz / De Bezige Bij, 2022