´Waddenthrillers´

Mathijs Deen en het Waddengebied zijn zo´n beetje met elkaar vergroeid, mag je zeggen. In het bijzonder met Vlieland, waar het gezin Deen begin jaren zeventig voor het eerst met vakantie kwam. Op advies van de huisarts. Vanwege de gezonde lucht, die heilzaam zou uitwerken op de longaandoening van Deens oudste broer. Dat bleek inderdaad het geval. Nog heilzamer, maar dan tussen de oren, bleek Vlieland te zijn voor vader Deen. Een wat teruggetrokken man, gewend aan het bosrijke, besloten landschap rondom Hengelo, allergisch voor alles wat zijn dagelijkse routine verstoorde. Maar op Vlieland, onder de eindeloze hemel en de weidse vergezichten, werd hij zowaar vrolijk. Dus werd de zomervakantie voortaan op dat eiland doorgebracht. Wat voor de jonge Mathijs (1962) het begin van een levenslange liefde zou blijken te zijn.

In Deens oeuvre komt die band steeds sterker naar voren. In 2013 publiceerde hij De Wadden. Een geschiedenis. Een bevlogen neergepend relaas over het gebied, waarvoor hij  het opnieuw had bereisd, met bewoners en kenners sprak en talloze archiefstukken en andere documenten raadpleegde. Het bleek een klassieker, het boek wordt nog steeds herdrukt. De novelle Het lichtschip (2020) was minder groots van opzet, maar bood juist in de beperking van plek en handeling een indringend beeld van een wat ondergeschoven aspect van het leven op de Waddenzee. En vorig jaar was er dan ineens De Hollander, een ‘Waddenthriller’. Enkele weken geleden gevolgd door De duiker.

Ofschoon de uitgeverij die laatste twee boeken in de markt zet als thriller, voel ik zelf meer voor de term detective. Dit omdat Deen de verhalen centreert rond de jonge inspecteur Liewe Cupido, een Duitser van Nederlandse afkomst die daarom door zijn collega´s bij de Bundespolizei See in het Noord-Duitse Cuxhaven ´de Hollander´ wordt genoemd. Cupido is een wat zwijgzame man, opgegroeid op de Wadden. Hij onderzoekt, observeert en analyseert door te luisteren en te kijken. Is ook in staat een stap terug te doen voor het overzicht. Zijn zelfstandige, soms eigengereide werkwijze doet enigszins denken aan die van denkbeeldige collega’s als de inspecteurs Maigret en Morse. Met die laatste heeft hij gemeen dat het werkgebied sfeerbepalend is: bij Morse is dat Oxford en wijde omgeving, bij Cupido het Nederlandse en Duitse Waddengebied.  

In Deens eerste detective, De Hollander, draait het om drie ervaren Duitse wadlopers die al decennia samen alle tochten tussen het vasteland en de Nederlandse en Duitse Waddeneilanden hebben gelopen en er een boek over schreven dat als de bijbel van het wadlopen wordt gezien. Eén tocht maakten ze echter nog nooit, die tussen Groningen en Borkum, het eerste Duitse eiland. Die tocht is vol risico’s en kan uitsluitend worden gelopen wanneer alle water- en weersomstandigheden ideaal zijn. Wanneer na jaren dat moment eindelijk is aangebroken gaan twee van de drie – de derde is verhinderd – op stap. Maar het loopt mis, in het donker verdrinkt een van de twee in een vaargeul, de ander brengt bij hoogwater de nacht door op het wad en bereikt de volgende ochtend verkleumd en volstrekt in de war Borkum. Het lijkt een ongeluk, maar is het dat? Of is het een moord, gepleegd door iemand die denkt dat de altijd in beweging zijnde Waddenzee alle sporen zal uitwissen? Maar die niet weet dat die beweging vrijwel altijd volgens vaste patronen verloopt en dat een afwijkende gebeurtenis, bijvoorbeeld een moord, toch sporen kan nalaten die door een kenner, in dit geval onze inspecteur, te lezen zijn. 

In het zojuist verschenen De duiker is het vanaf het begin duidelijk dat er een moord is gepleegd. Wanneer de Freyja, een tot bergingsschip omgebouwde vissersboot van Terschelling in de Duitse Bocht voor het eiland Amrum op een onbekend wrak stuit, doet de bemanning met hun onderwatercamera een gruwelijke ontdekking. Aan de trap van de stuurhut is met handboeien een duiker vastgeketend. De sleuteltjes van die boeien hangen aan een haakje net buiten zijn bereik. Hij ziet ze, maar kan er niet bij. Zo moet hij, waarschijnlijk in paniek zijn luchtfles snel leegzuigend, zijn gestikt. De lading van het wrak, de in 1950 gezonken Hanne, bestaat uit honderden grote koperen platen. Op de zwarte markt een fortuin waard. Was het slachtoffer een wrakduiker, vermoord door een concurrent? Of wijst het meedogenloze karakter van de moord op een ander scenario? Met een wrak in Duitse wateren, een Nederlands bergingsschip en een onderzoek dat zich vermoedelijk in het gehele Waddengebied zal afspelen wordt Cupido op de zaak gezet. Die al snel in het complexe privéleven van het slachtoffer verzeild raakt.

Deen is een meester in het doseren. In De Hollander is de manier waarop hij in de aanloop naar de wadlooptocht de spanning opbouwt - waarbij je als lezer aanvoelt dat er straks iets fout zal gaan - ronduit indrukwekkend. In De Duiker biedt hij je datzelfde, én werkt hij de persoon Cupido iets meer uit, wat een logische stap lijkt wanneer je als schrijver van plan bent het succesvolle concept uit te bouwen tot een reeks. Want dat lijkt het wel te worden! Op zijn website kondigt Deen het derde deel van de Waddenthrillers aan voor het voorjaar van 2024.

Tip: Mathijs Deen is een van de meest gewilde voorlezers van luisterboeken in Nederland. Zijn ietwat hese stem doet je dat niet direct denken, maar hij maakt dat qua intonatie en beeldend vertellen meer dan goed. En wat is er meer relaxed dan luisteren naar een professioneel ingesproken audioboek, op het strand, met je blik op de horizon …?

Mathijs Deen / De Hollander. Een Waddenthriller / Luisterboek, voorgelezen door de auteur / 6 uur en 27 minuten / Alfabet, via Storytel

Mathijs Deen / De duiker. Een Waddenthriller / Luisterboek, voorgelezen door de auteur / 8 uur en 1 minuut / Alfabet, via Storytel