Outcast

Wanneer ik een lijst zou moeten opstellen van mijn favoriete schrijvers, zou Arnon Grunberg daar niet op staan. Maar toch lees ik al lange tijd bijna ieder boek dat van hem verschijnt. Waarom? Ik denk omdat hij mij keer op keer weet te verrassen. Dat is ook het geval met zijn nieuwste roman, Bezette gebieden. Het verhaal is een vervolg op Grunbergs enkele jaren geleden verschenen roman Moedervlekken (zie dit weblog, 27 december 2017). Daarin maakten we kennis met Otto Kadoke, psychiater van bijna-middelbare leeftijd, werkzaam bij een afdeling van de Amsterdamse GGD die zich bezighoudt met zelfmoordpreventie. Kadoke woonde samen met zijn moeder, die halverwege het verhaal zijn vader bleek te zijn. Over verrassen gesproken … Kern van dat verhaal was de niet geheel professionele beslissing van Kadoke om een van zijn patiënten, de jonge vrouw Michette, in huis te nemen als verzorgster van zijn vader. Daarmee overschreed hij bewust de omgangsregels van arts en patiënt. Voor zichzelf verantwoordde hij die regeling omdat die op Michette een therapeutische uitwerking zou hebben. Het inwonen van Michette is een onderdeel van de behandeling, van het genezingsproces.

Aan het begin van Bezette gebieden woont Kadoke nog steeds samen met zijn vader. Michette is bij hem weg, ze heeft inmiddels een relatie met een beroemde schrijver. Ze blijkt ook diens muze te zijn, want het nieuwe boek van de schrijver is niets meer dan een verslag van haar verblijf in het huis van Kadoke. Over die verboden relatie dus. Aangedikt met smeuïge details die de werkelijkheid oprekken. Aanvankelijk irriteert Kadoke zich aan deze schending van zijn privacy, en beschouwt hij het als niet meer dan dat. Tot de media er bovenop duiken, hij met de schrijver in een late night talkshow belandt, te maken krijgt met haatreacties – variërend van smerige verkrachter tot smerige Jood –, zijn baan verliest en uiteindelijk door de rechter uit het register wordt geschreven. In het MeToo tijdperk is de massale morele verontwaardiging, de volkswoede, in een mum van tijd gemobiliseerd. Grunberg speelt hier een subtiel spel met de grens tussen fictie en werkelijkheid, met het personage van de schrijver en zichzelf, en met de roman Moedervlekken.

Zonder baan en waarschijnlijk ook toekomst laat Kadoke zich verleiden met een toevallig langskomend achternichtje op wie hij direct verliefd wordt, Anat, mee te gaan naar haar nederzetting in de door Israël bezette gebieden. Zijn vader gaat onder protest mee. Eenmaal ter plekke, wonend in een caravan en wat onhandig communicerend met de familie en vrienden van Anat, ontstaat al gauw het halve misverstand dat Anat en hij gaan trouwen. Hij laat het maar zo. Wat moet hij anders? Hij wordt gezien als een verlosser, een Messias. Dat is weer eens wat anders dat zijn behandeling in Nederland.

Verliefd worden en trouwen is mooi, maar voor de moeder en familie van Anat staat het maken van kinderen voorop. Alleen dat waarborgt het voortbestaan van het Joodse volk. Op dit moment in het verhaal tovert Grunberg de meest bizarre seksscène die ik ooit heb gelezen uit zijn hoed: op een absurde manier komisch, tenenkrommend – ook door de lengte ervan – en eigenlijk intriest. Over verrassen gesproken, opnieuw. Op mijn luisterboek duurde hij maar liefst een half uur.

Min of meer gedwongen te verhuizen, omdat hij in eigen land een paria is geworden, een uitgestotene, is hij terechtgekomen in een bezet gebied. Een illegaal bezet gebied. Hij plaatst zichzelf daarmee eigenlijk buiten de wereld, snijdt alle banden door. Wat dat met hem doet, hoe hij daarop reageert? Hij merkt zelf dat hij vaststaande waarheden loslaat, dat hij door ondervinding zichzelf opnieuw moet uitvinden.

Arnon Grunberg
Bezette gebieden
Luisterboek, voorgelezen door Jan Donkers
12 uur en 24 minuten
Lebowski / Storytell