'Hello, I'am Paul, from Up North'

Paul Theroux heeft een indrukwekkende lijst van plekken op de wereld bereisd, al dan niet in het kader van een boek. Maar het zuiden van zijn eigen land, de Verenigde Staten, was voor hem tot voor enkele jaren een onontgonnen gebied. De trip die hij er uiteindelijk toch door onderneemt begint in het najaar van 2012. Hij vertrekt vanuit zijn huis in Cape Cod. Gewoon, met de auto. Zelfs gewapend met wat proviand, voor onderweg. Als doorgewinterde reiziger ervaart hij het individuele karakter van deze manier van vervoer als een verademing: geen drukke luchthavens, geen douane, niet in een ‘koekblik’ naar het andere einde van de wereld worden gevlogen en daar in een volstrekt andere cultuur worden gedropt. Nee, dan liever het vertrouwde interieur van zijn eigen auto. Met als route alleen ‘het zuiden’ op het kompas, en op de bonnefooi, kijken wie of wat hij gaat tegenkomen.

Zoals vaak bij de reisverslagen van Theroux is ook in Deep South. Four Seasons on Back Roads de ‘wie’ belangrijker dan het ‘wat’. Hij doet nauwelijks tot niet aan sightseeing maar is op zoek naar verhalen, en de mensen die ze aan hem willen vertellen. Ook ditmaal vormen die in al hun verscheidenheid de kern van het boek. Door hun ogen beleef je als lezer de rassenapartheid, die in sommige streken nog lang geldig is geweest; de wijd verbreide armoede, veroorzaakt door het sluiten of wegtrekken van fabrieken; de rol van wapens, voor velen een volstrekt normaal onderdeel van het dagelijks leven; en de pogingen van idealisten om gemeenschappen bijeen te houden, te zorgen dat kinderen uit arme gezinnen een reële kans krijgen. Theroux zal met hen gesprekken hebben gevoerd, maar in de tekst laat hij hen het woord. Een briljante vondst – ik las het grotendeels als luisterboek – is de keuze van de voorlezer, de stemacteur John McDonough. Met zijn ‘Southener’ accent brengt hij het verhaal tot leven, er een flinke dosis authenticiteit aan toevoegend.

Op zijn dooie gemak door het landschap toerend, de radio afgestemd op lokale  stations, zich verbazend over en genietend van het soms desolate landschap en de eindeloze reeksen verlaten spookstadjes, vindt Theroux het passende, ietwat laid-back tempo voor dit gebied. Wat hij aanvankelijk had gepland als één lange reis knipt hij bij nader inzien op in een handvol kortere tochten. Dat geeft hem ook de mogelijkheid om mensen maanden later nog een tweede keer te bezoeken, hen beter te leren kennen. In dat opzicht onderscheidt dit reisverhaal zich van het meer gebruikelijke stramien waarbij de auteur van A naar B reist en alle locaties maar eenmaal, en dan meestal kort, aandoet. Hier komt het de intensiteit van ontmoetingen ten goede en geeft het ruimte voor reflectie.

Tussen de verschillende trips in is Theroux thuis, herleest hij Zuidelijke schrijvers en verdiept hij zich in geschiedenissen die hij tegenkwam. Dat levert soms prachtige analyses op, zoals over William Faulkner, Nobelprijswinnaar en misschien wel de meest Zuidelijke auteur van allemaal. Of onthutsende verhalen over geweld tegen kleurlingen, zoals de gruwelijke en spraakmakende moord op de jonge Emmett Till in 1955. Want één ding leer je uit dit boeiende reisverhaal wel: de geschiedenis van het gebied hangt van uitersten aan elkaar. Ook nu nog. Want waar anders dan in The Deep South kun je, net als Theroux meermaals doet, op een zondagochtend in een provinciestadje maar twee evenementen bezoeken: eerst de mis, en dan de gunshow.     

Paul Theroux
Deep South: Four Seasons on Back Roads
Luisterboek, voorgelezen door John McDonough
23 uur en 45 minuten
Recorded Books / via Storytell

[ Nederlandse editie: Het diepe Zuiden. Vier seizoenen op tweebaanswegen ]