zaterdag 22 februari 2020

De verdwenen brieven van Jane Austen

De Jane Austen-bibliotheek groeit nog jaarlijks. En het opmerkelijke is dat het daarbij niet uitsluitend gaat om boeken en artikelen over de Britse schrijfster en haar oeuvre, maar opvallend vaak ook om fictie. Zo las ik enkele jaren geleden Longbourn, een roman van Jo Baker over het leven downstairs in het gelijknamige landhuis van de familie Bennet (dit weblog, 20 juni 2014). Het knappe van dat boek is dat het decor je vertrouwd is, de gebeurtenissen upstairs ook, maar dat Baker er toch in slaagt om je een verhaal voor te schotelen dat op eigen benen staat. Voor de fans – daaronder schaar ik me – voelt dat als een feestje. Alsof aan het bescheiden oeuvre van Austen, dat slechts uit een handvol titels bestaat, iets wordt toegevoegd.

Met Miss Austen door Gill Hornby is hetzelfde aan de hand. Hier gaat het echter niet om een verhaal dat is geïnspireerd door een van Austens romans, maar door haar leven. Om precies te zijn: door een gebeurtenis die ruim twintig jaar na haar dood plaatsvond en die grote gevolgen heeft gehad voor onze kennis over haar.

Jane Austen stierf in 1817 op vrij jonge leeftijd, ze was 41 jaar. Zij is nooit getrouwd. Dat gold ook voor haar twee jaar oudere zus, Cassandra, met wie ze een hechte band had. Het is bekend Cassandra tegen het eind van haar leven, omstreeks 1840, een groot aantal brieven van Jane heeft verbrand. Er moeten er duizenden zijn geweest, we kennen er nu nog maar zo’n 160. Waarom? Dat is een terechte vraag, en dat is nu precies waar het in Miss Austen om draait.

Hornby laat Cassandra in 1840 naar het dorpje Kintbury reizen, in Berkshire. De lokale predikant aldaar is zojuist gestorven en Cassandra wil haar deelneming betuigen aan Isabella, de dochter. De ware voor haar bezoek is echter dat Isabella’s reeds eerder overleden moeder Elizabeth de hartsvriendin was van haar zus Jane en beide dames een langdurige correspondentie onderhielden. Het gaat Cassandra om die brieven, die wil ze bemachtigen voordat ze bij het leegruimen van de pastorie worden gevonden en misschien in verkeerde handen raken. Wanneer Cassandra de brieven eenmaal in handen heeft – dat gaat vrij gemakkelijk - kan ze het niet nalaten ze te lezen. En dan krijgt het verhaal vleugels. Het wordt voor Cassandra een sentimental journey, ze beleeft opnieuw twintig jaar van haar leven met haar zus. De hoogtepunten, bijvoorbeeld wanneer Jane vanaf 1811 succes heeft met haar romans, maar ook de minder goede dagen. De herhaaldelijk misgelopen kansen op een huwelijk voor Jane en Cassandra vormen daarin de meest dramatische episoden.

De schrijfstijl van Jane Austen heeft Hornby goed onder de knie. De tientallen brieven die zij ‘citeert’ zouden zo door Austen geschreven kunnen zijn. Ware het niet dat ze uit de pen van Hornby vloeiden. Ook de structuur van het verhaal, met het veelvuldige verspringen in de tijd, draagt in sterke mate bij aan het leesplezier. Maar het meest indrukwekkend is voor mij toch wel dat Hornby op genuanceerde wijze duidelijk maakt waarom Cassandra de brieven uiteindelijk zal verbranden. En in dat proces van Jane’s oudere zus een overtuigend personage maakt.

Gill Hornby
Miss Austen
392 blz
Century