Ontglippen

In 2016 won de Japanse auteur Sayaka Murata (1979) voor haar roman Buurtsupermens - of mooier, in het Engels, Convenience Store Woman - de prestigieuze Akutagawaprijs. Dat gaf haar toegang tot een groot publiek, van het boek werden alleen in Japan al meer dan een miljoen exemplaren verkocht. Thema’s in het verhaal zijn het individu dat moeite heeft zich te voegen naar de groep en de positie van de niet meer zo jonge, ongetrouwde vrouw. In het traditioneel op groepsgedrag ingestelde Japan kunnen dat heikele onderwerpen zijn (zie dit blog, 11 november 2018). Het boek werd in meerdere talen vertaald, ook in het Nederlands. Nu is van een tweede roman van Murata een Nederlandse vertaling verschenen, Aardbewoners. Daarin komen dezelfde thema’s aan de orde, ditmaal wat sterker aangezet en verpakt in een plot dat gaandeweg bizarre trekjes vertoont en eindigt in een gruwelijke apotheose. 

Natsuki, vijfde jaar basisschool, is een fee. Tenminste, daarvan is zij overtuigd. Pyuut, de pluche knuffel-egel die zij in de supermarkt voor het station kocht van haar het geld dat zij kreeg met Nieuwjaar, is afkomstig van de planeet Pohapipinpobopia. Hij is naar de aarde gestuurd om die te redden, en heeft Natsuki in een fee omgetoverd die hem met haar toverkrachten kan helpen. De enige met wie zij dit geheim deelt is haar even oude neefje Yuu, sinds enkele jaren haar geheime ‘geliefde’. Wanneer de omvangrijke familie van Natsuki in de zomer bij elkaar komt in het huis van hun grootouders, hoog in de bergen, om het voorouderfeest te vieren, brengt Natsuki hem op de hoogte van haar nieuwe status. Verrast is hij niet want, zoals hij haar vertelt, voelt hij zich sinds kort een alien, een ruimtewezen. In de roes van het moment besluit Natsuki de banden met Yuu formeel aan te halen door met hem in een plechtige, eveneens geheime, ceremonie te ‘trouwen’. 

Het is of je een sprookje leest: ‘Ik ben omgeven door liefde en toverkunst. Zolang ik in die omgeving ben, ben ik veilig en kan niemand het geluk van Yuu en mij verstoren’. Maar net als soms in een sprookje figureren op de achtergrond boze geesten. In dit geval zijn dat Natsuki’s oudere zus, haar moeder en vader. De zus is ronduit lelijk en voelt zich daardoor achtergesteld bij Natsuki, haar moeder heeft een grondige hekel aan haar dochter en haar vader is een lamme goedzak die zich bij de situatie neerlegt. Dat Natsuki hun gezelschap zoveel mogelijk ontvlucht en haar eigen wereld bij elkaar fantaseert, legt een basis voor haar latere leven.

Wanneer Natsuki vierendertig is, woont ze samen met een man die ze heeft gevonden via het computerprogramma Ontglippen.com. Dat is voor mannen en vrouwen die wel een levenspartner zoeken, maar dan voor een verbintenis waarin ze volstrekt, in alle opzichten, hun eigen leven leiden, als solo. Dit als een statement tegen de onmenselijke maatschappij, door Natsuki ‘Fabriek’ genoemd, die niet alleen van je eist dat je nuttig werkt verricht maar ook dat je kinderen maakt. Nieuwe productie-eenheden levert. De belangrijkste reden dat Natsuki en haar partner zo’n overeenkomst zijn aangegaan is om het eeuwige gezeur van hun familie’s te ontlopen. Ze houden de aard van hun samenwoning dan ook geheim. Dat is het gemakkelijkst wanneer ze de afzondering zoeken. Dat ze een toverfee is, en dat ze ooit samen met Yuu zal terugkeren naar de planeet Pohapipinpobopia, gelooft Natsuki trouwens nog steeds ...

Wanneer Natsuki en haar man ontdekken dat het grootouderlijk huis in de bergen leegstaat, dat alleen Yuu daar tijdelijk bivakkeert, besluiten ze daar een tijdje door te brengen. Vanaf dan is het of Murata de teugels laat vieren, het verhaal uit de bocht laat vliegen. Doelbewust gecreëerde chaos, eerst vervreemdend, dan beangstigend. Lees maar …

Sayaka Murata / Aardbewoners / Vertaald uit het Japans door Luk Van Houte / 264 blz / Nijgh & Van Ditmar, 2021