Na de Wende ontstond in de twee Duitslanden al snel het idee dat je voor kansen in het Westen moest zijn, en dat achterblijven in het Oosten de kwaliteit van je bestaan waarschijnlijk geen goed zou doen. Een leegloop was het gevolg, zowel in steden als meer landelijke gebieden. Inge Lohmark, lerares biologie op een middelbare school die naar Charles Darwin is genoemd, is een achterblijver. In alles verkeert zij nog in het socialistische verleden, ook in haar lesmethode die het midden houdt tussen op afstandelijke wijze college geven en drillen. Op de klasseplattegrond heeft zij bij de namen van de leerlingen van haar eigen klas een korte karakterschets geplaatst die vooral bedoeld lijkt om het overwicht te helpen handhaven. 'Ken uw vijand', zogezegd. Ze spreekt haar leerlingen ook onveranderlijk met 'U' aan, ook daarmee aangevend dat ze niet uit is op al te veel zinvol persoonlijk contact. Haar bespiegelingen, vooral die over haar leerlingen, zijn doorspekt met het gedachtengoed en vooral het jargon van de naamgever van de school. De klassedocent als koele observator van de groep die ze juist tegen haar hart zou moeten drukken.
Judith Schalansky vertelt haar verhaal vanuit het hoofd van mevrouw Lohmark. Geen moment verlaat ze dat brein. Op een gegeven moment krijg je als lezer het gevoel één lange, continue overpeinzing van een dwangmatige geest te lezen. Een ietwat claustrofobische sensatie.
Het verhaal overtuigt wel. Dat is vooral omdat na de val van de muur in de voormalige DDR de samenleving op verschillende manieren uit elkaar getrokken werd, en je je goed kan voorstellen dat reacties als van mevrouw Lohmark daarvan het gevolg zijn geweest. Haar leven buiten de school deelt ze met ene Wolfgang, die een fokkerijtje van struisvogels heeft opgezet dat aardig loopt, en daardoor wordt gezien als een succesverhaal. Hoe zielig kan het zijn.
Schalansky heeft haar boek verlucht met tekeningen van dieren en planten van eigen hand. Op een voor mij ongrijpbare wijze geeft dat wat lucht, wat dit strak vertelde relaas wel kan gebruiken.
Judith Schalansky / De lessen van mevrouw Lohmark / Vertaald uit het Duits door Goverdien Hauth-Grubben / 222 blz / Signatuur, 2012
