George Sand

De naam George Sand heeft voor mij altijd een mythische klank gehad. Ze is een van die vrouwen die zich in een tijd dat dit nog niet gewoon was ontvochten aan de ondergeschikte plek die vrouwen traditioneel innamen in de maatschappij. Haar relatie met Frédéric Chopin zal ook aan mijn beeld hebben bijgedragen. En ooit, lang geleden, tijdens een autoritje door de Berry, in het hart van Frankrijk, reden wij door het dorpje Nohant-Vic. Terwijl ik nog zat te peinzen waarom die naam mij zo bekend voorkwam, doemde voor onze ogen de verklaring op: een château van forse afmetingen. Het Nohant van de schrijfster, de plek waar zij een groot deel van haar leven doorbracht. Maar iets van haar gelezen had ik tot voor kort nog niet.

Sand wordt in 1804 geboren als Amandine Aurore Lucile Dupin. Haar vader is van adellijke komaf, haar moeder een volksmeisje. Napoleon Bonaparte is in die jaren op het hoogtepunt van zijn macht, in 1804 kroont hij zichzelf tot keizer. Vader Dupin is officier in diens leger. Mooi zijn de herinneringen van de vierjarige Aurore aan de Spaanse veldtocht van 1808-'09 en het maandenlange verblijf van het gezin in een Madrilleens paleis. Kort na de terugkeer van deze veldtocht overlijdt Dupin na een val van zijn paard. Gevolg hiervan is dat Aurore zal opgroeien bij haar grootmoeder van vaders kant, niet bij haar geestelijk wat labiele moeder.

Het pseudoniem George Sand ontstaat bij de publicatie van haar tweede roman. Haar debuutroman, Rose et Blanche, had ze in 1831 geschreven samen met haar toenmalige geliefde, de schrijver Jules Sandeau. Voor Indiana, dat ze in 1832  uitbrengt, kiest ze het pseudoniem waaronder ze beroemd zal worden. Als 'George Sand' zal ze een reeks liefdesromans publiceren - vaak met een sociaal of maatschappelijk bewogen insteek - naast reisbeschrijvingen, brieven en politieke pamfletten. In 1836 scheidt ze van haar echtgenoot en vanaf dan is ze voor haar inkomen afhankelijk van haar schrijverij. De vier delen van Histoire de ma vie, waaraan ze in 1847 begint, vertonen wat trekjes van dat broodschrijven. De structuur is losjes, ze springt soms wel erg van de hak op de tak en het geheel is een af en toe weinig samenhangende mix van persoonlijke onbenulligheden en hoogdravende intellectuele vergezichten. Maar toch is daarin bij geduldig doorlezen genoeg moois te vinden.

Een karakteristiek tijdsbeeld geeft Sands beschrijving van de twee jaar die ze als tiener doorbrengt op het internaat bij de nonnen in Parijs. Haar analyse van het verschil tussen het leven in Parijs en op Nohant, en wat dat voor haar betekent, geeft inzicht in haar karakter. En de weergave van haar relatie met Chopin, helemaal op het eind van deze selectie uit de vierdelige Franse uitgave te vinden, zet veel van de andere verhalen die je daarover hebt gehoord in beter perspectief.

Sand wordt tegenwoordig heel modieus een 'feministe avant-la-lettre' genoemd. Haar huidige imago berust voor een belangrijk deel op die karakterisering. Uit deze Geschiedenis van mijn leven komt die betrokkenheid met het lot van de vrouw slechts naar voren wanneer Sand er persoonlijk mee wordt geconfronteerd, zoals bij haar scheiding. Haar maatschappelijk betrokkenheid bij een politiek onderwerp als de achterstelling van het volk is daarentegen veel groter. Ik vond het ook opmerkelijk te lezen dat haar gewoonte om zich als man te kleden simpelweg ontstond uit een heel praktische reden: het was voor haar veel gemakkelijker om zich als man op straat te vertonen op momenten dat er onrust heerste of demonstraties aan de gang waren. Als - enige - vrouw zou ze dan veel te veel zijn opgevallen.

En terzijde: Dat aan dit rondlopen als man soms overdreven gewicht wordt toegekend brengt de omslag van het boek mooi in beeld. Op de voorzijde is het portret van Sand afgebeeld dat de fotograaf Félix Nadar van haar maakte. De vormgever moet hebben gemeend dat het aardig zou om op het achterplat Sand in mannenkleding te laten zien. Op zich een goed idee, maar de 'man' die je vanaf het achterplat uitdagend aankijkt is niet George Sand maar Colette. We zijn dan een halve eeuw verder ...

George Sand
De geschiedenis van mijn leven
Uit het Frans vertaald door Ank Maas en A.M. de Hondt
Tekstkeuze en inleiding door Ank Maas
Colibri-bibliotheek
528 blz