Verlovingstijd

In Verlovingstijd vertelt Maarten 't Hart de geschiedenis van twee jongens, de hoofdpersoon en zijn vriend Jouri, en hun omgang met meisjes. Centraal daarin staat de gewoonte van Jouri om zich de vriendinnen van de hoofdpersoon toe te eigenen. Dat gebeurt steeds opnieuw, van hun allereerste schooljaren tot aan het eind van hun verblijf aan de universiteit. Het verhaal kon mij niet boeien. Het thema is weinig creatief uitgewerkt en de herhaling ervan gaat vervelen. De hoofdstukken waarin 't Hart zijn familie of de couleur locale van Maassluis beschrijft zijn nog het aardigst.
Ik las het boek als een luisterboek, voorgelezen door de auteur zelf. In een woord achteraf vertelt hij dat hij het boek begon te schrijven toen hij van een gebroken heup herstelde en wekenlang plat op bed moest liggen. Een tijdverdrijvertje dus, een tussendoortje.

Een gruwelijk ongeluk

Op de Eerste Pinksterdag van 2010 werd de 21-jarige Tonio, student fotografie en zoon van A.F.Th. van der Heijden en Mirjam Rotenstreich, in het centrum van Amsterdam op de fiets aangereden. Door een auto, in alle vroegte. Hij overleed later op de dag in het ziekenhuis. Van der Heijden besteedde de erop volgende maanden aan het ophalen en op schrift stellen van herinneringen aan zijn zoon. Het resultaat is Tonio. Een requiemroman. Een heel persoonlijk boek, openhartig en emotioneel. Van der Heijden ontziet zichzelf en zijn echtgenote niet wanneer het gaat om persoonlijke gevoelens en hun relatie. Door deze eerlijkheid overtuigt het boek, en natuurlijk ook door de weldadig natuurlijke stijl van schrijven.  

De rode draad in het verhaal is het streven van Van der Heijden om de laatste weken en dagen van zijn zoon te reconstrueren: de omgang met zijn vrienden, zijn laatste fotoshoot van een jong meisje en de gebeurtenissen van de avond en nacht voorafgaand aan het ongeluk. Hij en Mirjam bezoeken de plekken en voeren gesprekken met de politie-agenten die het ongeluk afhandelden.

Het is een dik boek en soms beving me het gevoel dat Van der Heijden wel erg breedsprakig was. Maar dan volgden er steeds bladzijden die zo mooi en ontroerend waren dat dit gevoel direct verdween. Een prachtig boek.

Tijdsbeeld

Ik las Rituelen van Cees Nooteboom voor het eerst toen het boek in 1980 verscheen. Ik weet nog dat ik het toen mooi vond, maar veel herinner ik me niet van het verhaal. Dat was dan ook de reden om het nog eens te lezen, en ook dit boek weer als luisterboek (zie ook in de voorbije maanden de blogs over Reve, Hermans en Mulisch). Hier voorgelezen door de auteur zelf.
Ik kan er kort over zijn: het verhaal kon me niet boeien. Nooteboom schetst fragmenten uit het leven van Innie Wintrop, die na een mislukte relatie en een eveneens niet geslaagde zelfmoord op zoek is naar de zin van het leven, probeert ordening aan te brengen in de chaos in zijn hoofd. Het verhaal daargelaten, geeft het boek geeft wel een aardig beeld van de sfeer in de jaren '70 en '80.

Ballets Russes

Sergej Diaghilev is vooral bekend als oprichter van de Ballets Russes. In Diaghilev. Een leven voor de kunst schetst Sjeng Scheijen hoe het balletgezelschap ontstond en waarom het zo belangrijk is geweest voor het ontstaan van het moderne ballet. Als impressario trok Diaghilev veel moderne componisten en kunstenaars aan voor de muziek en decors van zijn balletten. De jonge Igor Strawinsky tekende in de beginperiode van de 'troupe', vanaf 1909, voor de muziek van enkele toppers als De vuurvogel en Le Sacre du Printemps. Later speelde Sergej Prokovjev een grote rol. Daarnaast componeerden ook Claude Debussy, Maurice Ravel en Richard Straus voor Diaghilev. De sprookjesachtige en mystieke sfeer van het traditionele Rusland werd uitstekend verbeeld in de decors en kostuums van Léon Bakst. In de jaren twintig wist Diaghilev zelfs Henri Matisse en Pablo Picasso te strikken voor decors. De meest tot de verbeelding sprekende danser was natuurlijk Vaslav Nijinski, die ook lange tijd de geliefde van Diaghilev was.
De periode 1909-1929 kenmerkte zich door belangrijke ontwikkelingen in de kunst, maar ook door grote politieke onrust. De Eerste Wereldoorlog leidde tot economische malaise waarin een balletgezelschap nauwelijks kon functioneren. De Russische revolutie van 1917 beroofde Diaghilev van zijn thuisland en het contact met zijn familie. Diaghilev nam voortdurend grote artistieke en financiële risico's om zijn gezelschap overeind te houden. Dat lukte hem een kleine twintig jaar. Halverwege de jaren twintig raakte de glans er wel enigszins af. Er ontstonden conflicten binnen de groep en Diaghilev kreeg steeds meer last van lichamelijke problemen. In augustus 1929 stierf hij in Venetië.

Sleur

In mijn streven om klassiekers die ik vroeger heb gelezen te herlezen ditmaal De avonden van Gerard Reve. Als luisterboek, voorgelezen door de auteur zelf. Het is dit laatste gegeven dat ervoor heeft gezorgd dat ik het boek heb uitgelezen, want zo veel sleur en zinloosheid had ik in boekvorm vermoedelijk niet kunnen verdragen. Maar doordat Reve het verhaal voorleest met monotone stem, waardoor de doelloosheid van het bestaan van de hoofdpersoon, de 23-jarige Frits van Egters, wordt benadrukt, krijgt het een extra dimensie.
Het boek beschrijft de laatste tien dagen van 1946, maar het zijn in Egters' leven bepaald geen feestdagen. Hij bezoekt vrienden en gaat met hen uit. Hij ergert zich aan zijn ouders. Met niemand maakt hij echt contact, men praat meestal langs elkaar heen. En over alles ligt een vlakke somberte. Het verhaal  is doortrokken van een sfeer van depressie, walging en ook angst, wat het sterkst tot uiting komt in de dromen waardoor Frits 's nachts wordt geplaagd. Het opmerkelijk sterke slot van het verhaal plaatst het voorgaande in een ander perspectief en tilt voor mij het boek naar een hoger niveau.

Virginia Woolf revisited

In zijn roman The Hours varieert Michael Cunningham op de roman Mrs. Dalloway van Virginia Woolf. In 1923 beschreef Woolf een dag uit het leven van Mrs. Dalloway. Het weergeven van de gedachten van haar hoofdpersoon, door middel van de zogenoemde stream of consciousness, speelt in haar boek een belangrijke rol. Cunningham beperkt zich 75 jaar later ook tot het tijdsbestek van een dag en laat ons eveneens meekijken in het hoofd van zijn hoofdpersoon. Maar hij weeft drie verhalen door elkaar, met elk een eigen hoofdpersoon. Hij situeert een dag uit het leven van Virginia Woolf in 1923, van de Californische huisvrouw Laura Brown in 1949 en van een redacteur van een uitgeverij in New York, Clarissa Vaughan, in 1998. Ieder van hen maakt dingen mee die ook in Mrs. Dalloway voorkomen.
Ik houd van auteurs die zo speels en vol fantasie een structuur aanbrengen in hun boek. De stijl van schrijven is onberispelijk: veel korte zinnen en haarscherp beschreven situaties. Dit is het eerste boek dat ik las van Cunningham, maar ik ga zeker meer van hem lezen.

Autobiografische schetsen

Veel romans en verhalen van Maarten 't Hart zijn in meer of mindere mate gebaseerd op zijn leven. Maar de schetsen in deze bundel zijn echt autobiografisch. De titel Dienstreizen van een thuisblijver geeft goed aan wat 't Hart het liefste doet: thuisblijven. De enkele keer dat hij op pad gaat is het meestal op verzoek van anderen. Zo bezoekt hij regelmatig Duitsland, waar hij veel bewonderaars heeft, om er lezingen te geven of in boekhandels te signeren. Of reist hij af naar zijn geboortestad Maasssluis om er een buslading Duitse journalisten rond te leiden. Ook begeeft hij zich in het gezelschap van andere Nederlandse schrijvers naar een boekenbeurs in het Zweedse Göteborg en voelt zich daar diep ongelukkig. Hij weet niets beters te doen dan door de stad te dwalen op zoek naar sporen van de Tsjechische componist Smetana die er omstreeks het midden van de 19e eeuw enkele jaren woonde. In de hoop te achterhalen wat Smetana aantrok in die donkere noordelijke stad. Het leven op en rond zijn landelijk gelegen huis en tuin in Warmond bevalt hem veel beter. Maar ook daar dringt de buitenwereld door in de vorm van vertalers, journalisten en fotografen.

De verhalen zijn vlot geschreven, de situaties waarin 't Hart beland zijn vaak grappig. Alleen het verhaal 'Lucia', waarin wordt beschreven hoe 't Hart betrokken raakte bij de rechtszaak van Lucia de B., valt er wat buiten. Ondanks het voor een autobiografie wat fragmentarische karakter van de bundel heb ik deze met plezier gelezen.