Op 22 december vorig jaar plaatste
Jan Vantoortelboom een
post op facebook met een selfie, zittend in de trein, en de tekst ‘
Naar Haarlem gespoord voor nieuwe auteursfoto’s. Er viel nog iets te maken van die kop, zei de fotograaf. Maar de kogel is door de kerk. De nieuwe roman verschijnt eind mei 2023 bij uitgeverij Atlas Contact.’ Schrijvers volgen op hun
social media kan heel aardig zijn, zeker wanneer auteurs hun
posts zelf intikken en dat niet aan hun uitgeverij overlaten. Uit het bericht van Vantoortelboom werd mij duidelijk dat er een nieuwe roman in aantocht was, én dat de uitgever in het boek geloofde. Daarom zijn auteur naar de fotograaf stuurde voor een nieuwe, scherper geformuleerde uitstraling. Sinds het succes van Vantoortelbooms roman
Meester Mitraillette (2013), dat door DWDD werd uitgeroepen tot Boek van de maand en dus een bestseller werd, was het wat rustiger geworden rondom de schrijver. Misschien iets te rustig. Zijn drie daaropvolgende romans kregen van de meeste recensenten weliswaar gunstige beoordelingen, maar bereikten een kleiner publiek. Die nieuwe roman,
Mauk, gaat het tij wellicht keren. Het werd afgelopen donderdag namelijk bekroond met de Boekenbon Literatuurprijs 2023.
Mij bekroop de afgelopen jaren weleens het gevoel dat Vantoortelboom weliswaar sterk is in het uitdenken van een plot, complexe karakters en ongewone situaties, maar dat hij in de uitvoering soms huiverig is dit alles ook stevig neer te zetten. De openingszin van Mauk is een mooi voorbeeld dat hij daartoe wel degelijk in staat is: ´Nu ik hier lig te sterven, heb ik het voorrecht te besluiten dat ik dit alles, dit wat men zo voldaan het leven noemt, had overgeslagen, als ik daartoe de kans had gekregen.’ Die zin zet de toon, het is een aankondiging van onverbloemd schrijven.
Maurits K., afgekort Mauk, is een beschadigde man. En, vrij uitzonderlijk, realiseert zich dat. Kan het plaatsen. Een grote rol speelt daarin de geestelijke mishandeling op jonge leeftijd door zijn vader, een autoritair schoolhoofd. Die druk heeft hij alleen kunnen verduren door bescherming te zoeken bij zijn oudere broer Henri. Maar bestaat die echt, of heeft Mauk hem gecreëerd? Datzelfde geldt voor Mauks avonturen in het Wilde Westen. Gevoed door de boeken van Karl May en met behulp van poppetjes van Indianen en cowboys speelt hij scènes uit die boeken na. En ook door hem zelf bedachte verhalen, gebaseerd op de omgang met zijn vader en de daaruit volgende verwarring en angsten. Als een poging tot sublimatie. En dan is er nog sprake van ‘Mauks jaren in het westen’. Ditmaal een bestaand westen, en nog wel onder handbereik, een plek waarvan Mauk ‘genezen’ naar zijn geboortedorp terugkeerde. In korte hoofdstukken, zorgvuldig doserend, pelt Vantoortelboom laagje na laagje weg, steeds iets meer onthullend. De werkelijkheid blijkt in zekere zin nog gruwelijker dan je al vermoedde.
Vantoortelboom groeide op in Elverdinge, een dorp in de Vlaamse Westhoek. Als in eerdere romans vormt dat ook hier het landelijke decor. Tegenwoordig woont hij in Ossenisse, een dorp in Zeeuws-Vlaanderen, aan de oever van de Westerschelde. Een eenzame plek, maar een ideale plek om te schrijven. Zoals geldt voor vrijwel alle schrijvers die niet ieder jaar een bestseller afleveren, is van het schrijven alleen niet te leven. Gedurende corona bouwde hij daarom naast zijn boerderij eigenhandig een sfeervol ‘schrijvershuis’, in traditionele Zeeuwse stijl – hout, zwart – dat je kan huren om aan een manuscript te werken. Waarbij het meelezen en adviseren door Vantoortelboom is inbegrepen. Daarnaast zette hij samen met de Zeeuwse Bibliotheek het project ‘Schrijfvijver’ op, gericht op leerlingen van het vierde leerjaar van het voortgezet onderwijs. Op zoek naar jong talent. De schrijver als coach.
Jan Vantoortelboom / Mauk / 188 blz / Atlas Contact, 2023 / Foto van de auteur Fjodor Buis
