Een droom van een tuin

De tuinen van Bomarzo vormden voor Hella S. Haasse al een soort obsessie lang voordat ze ze bezocht. Het begon met een artikel in een tijdschrift dat haar halverwege de jaren vijftig onder ogen kwam. Een tuincomplex in een grillig landschap, gevuld met majestueuze, zonderlinge en soms wanstaltige beelden. Het fascineerde haar. Die tuinen wilde ze bezoeken. Maar dat kwam er niet van. De vakantiereizen kwamen er niet in de buurt en haar huisgenoten konden zich zo wel een voorstelling maken van Bomarzo, daarvoor hoefden ze het park niet te bezoeken. Maar Haasse was getriggerd, ploos boeken over tuinkunst en het maniërisme door. In haar hoofd vormde zich zelfs, als een soort surrogaat, al een roman, over iemand die deze fascinerende plek maar steeds niet weet te bezoeken. Een roman zou het niet worden. Toen het eindelijk van een bezoek kwam, in 1964, met haar gezin onderweg van Lucca naar Rome, was dat de aanzet tot het schrijven van een historisch-filosofisch essay.

Over het ontstaan en de geschiedenis van de tuinen is weinig bekend. Uit bronnen kan worden opgemaakt dat ze 1564 al bestonden. Mogelijk ook zelfs al mét de groteske beelden en overige tuinarchitectuur. Een familienaam die aan het kasteel en de tuinen verbonden lijkt is die van Orsini. Een geslacht dat nauw verweven was met de kringen die de wereldlijke en geestelijke macht bezaten, zoals de Borgia’s en de Sforza’s. Met dat beetje aan redelijk betrouwbare informatie gaat Haasse aan de slag. Ze werkt min of meer systematisch alle mogelijkheden af, ook met betrekking tot de mogelijke betekenis van de raadselachtige beelden. Een kapstok voor bevlogen verhalen over die tijd en het spuien van haar kennis.  

Aan De tuinen van Bomarzo zie je weer eens bevestigd dat Haasse excelleerde in het literaire spel met de geschiedenis. Vrijwel altijd zijn dat kloeke historische romans, maar ditmaal is het een spielerei van een meer bescheiden omvang. Je leest het in een paar uur uit, waarna je - ik in ieder geval - bedacht dat ik ooit maar eens die kant uit moest.

Hella S. Haasse / De tuinen van Bomarzo / 157 blz / Querido, 2003