Een monument

De afgelopen tien jaar is een groot aantal romans gewijd aan de gebeurtenissen op 9/11. Jonathan Safran Foer, Don DeLillo en Jay McInerney zijn wellicht de bekendste auteurs in het genre. Ieder van hen koos een eigen, soms ongewone invalshoek om zijn visie op dit drama te geven. Voor haar zojuist verschenen boek Submission vond Amy Waldman een uitgangspunt dat misschien nog wel opvallender is dan die in de eerdere boeken. Zij laat in het jaar na 9/11 een prijsvraag uitschrijven voor een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de aanval op het World Trade Center. De jury die is aangesteld om de inzendingen te beoordelen kiest na een spannende finale uiteindelijk voor een tuin. Wanneer daarna de enveloppe met de naam van de inzender wordt geopend is de verrassing groot, want de winnaar heet Mohammad Khan, is een architect én een moslim. Weliswaar geboren en opgegroeid in de Verenigde Staten en geen praktiserend moslim, maar  de verwarring is compleet.Korte tijd later lekt het nieuws uit en gaan de media met het verhaal aan de haal. Vervolgens roeren voor- en tegenstanders zich en wordt het een publieke discussie.
Veel groeperingen, met de nabestaanden van slachtoffers voorop, vinden het onbestaanbaar dat de opdracht naar een moslim gaat. Zij vermoeden dat de tuin, die kenmerken vertoont van een klassieke Islamitische tuin, door Khan is bedoeld als een verkapt eerbetoon aan de daders van de aanslag. Amerikaanse moslims daarentegen steunen de winnaar. Bestuurders en politici nemen standpunten in op basis van hun persoonlijke politieke agenda. Khan, om wie alles draait, schijnt zich bij het bedenken van zijn ontwerp niet te hebben gerealiseerd dat de inspiratie ervoor uit de Islamitische cultuur kwam en dat dit dus veel ophef zou veroorzaken. Gaandeweg het proces komt hij tot een nieuw besef van zijn culturele 'roots'. Zijn tegenspeelster is jurylid Claire Boswell. Zij is een blanke vrouw wiens echtgenoot bij de aanslag om het leven is gekomen. Haar opstelling gaf de doorslag bij de keuze voor Khans ontwerp, maar de publieke discussies over het ontwerp brengen haar langzaam maar zeker tot een ander inzicht.
Waldman vertelt haar verhaal met verve. De ontwikkelingen rondom de belangrijkste personages - architect en juryleden - zijn indringend en met gevoel voor suspense beschreven.De talrijke andere personen blijven daarentegen heel vlak. Het is alsof Waldman, na het opstellen van het verhaalschema, hun standpunten en uitspraken als een invuloefening heeft beschouwd. Zodat er een palet ontstond waarin alle belangengroeperingen met hun standpunten zijn vertegenwoordigd. Dat is natuurlijk correct, maar ook voorspelbaar en gaat ten koste van het leesplezier.