Moeder

Is Mother Land van Paul Theroux een afrekening? Op meerdere momenten tijdens het lezen ervan vroeg ik mij dat af. In het verhaal beschrijft een succesvol auteur, JP geheten, zijn relatie met zijn moeder en zijn broers en zussen. De moeder, inmiddels hoogbejaard, is een wezen dat hij op sommige momenten het liefst de nek zou omdraaien. Ze is liefdeloos, zit vol met vooroordelen en manipuleert haar handvol kinderen ten eigen gunste. Ze heeft het daarbij vooral gemunt op haar zoon de schrijver die, als je hem tenminste mag geloven,  daar volstrekt geen aanleiding toe geeft. Ofschoon Theroux enkele essentiële overeenkomsten met zijn eigen situatie heeft aangepast, zijn de overeenkomsten zo talrijk dat je in ieder geval mag spreken van een gedeeltelijke autobiografie. 

Zowel moeder als JP wonen op Cape Cod, aan de Amerikaanse oostkust bij Boston. De andere kinderen wonen verder weg, dus veel van de zorg voor moeder komt op JP neer. Maar als je denkt dat moeder de regelmatige bezoekjes van haar zoon op prijs stelt: nee. Vaak wordt JP opgebeld door zijn broers en zussen opgebeld omdat hij zijn moeder slecht of onheus zou hebben behandeld. Iets wat zij na zijn vertrek direct heeft doorgebeld naar de andere kinderen. Zo ontstaan er steeds meer ruzies. Ook de relatie tussen JP en een van zijn broers is ijzig, omdat deze ooit een van diens boeken met een veel te persoonlijke, rancuneuze recensie de grond heeft ingeboord. Kortom, niet de meest vrolijke literatuur.

Maar of het een afrekening is? Het zou niet de eerste keer zijn dat Theroux met die bedoeling achter zijn toetsenbord plaatsnam. In Sir Vidia’s Shadow rekende hij in 1998 genadeloos af met een vroegere vriend, zijn vakgenoot V.S. Naipaul. In literair opzicht een klein meesterwerk, in menselijk opzicht misschien te hard. Theroux heeft het later dan ook weer bijgelegd met Sir Vidia. Met moeder kan dat niet meer, want het boek eindigt met haar begrafenis. 

Ik ga ervan uit dat het geen afrekening is maar een volkomen oprechte verwerking. Een verslag waarin niets wordt verbloemd. Bij vlagen een familieruzie waar je liever niet bij was geweest. Op andere momenten door Theroux met een zekere berusting en relativering verwoord. Geen grote literatuur, wel onderhoudend genoeg om de bladzijden te blijven omslaan.

Paul Theroux / Mother Land / 509 blz / Hamish Hamilton