Rondom Murakami

De status van Haruki Murakami is zo langzamerhand die van een cultschrijver. Naast veel lezers in de meer dan veertig talen waarin zijn werk verkrijgbaar is heeft hij ook steeds meer bewonderaars, fans en zelfs aanbidders. Dat was voor The Japan Foundation, een cultureel instituut dat vergelijkbaar is met een organisatie als het Goethe Instituut, de aanleiding om zijn werk eens in het zonnetje te zetten. Met als resultaat A Wild Haruki Chase. Reading Murakami Around the World, een vriendelijk bundeltje waarin tien deskundigen en liefhebbers hun gedachten over het werk van de Grote Schrijver laten gaan. Deels zijn dat teksten die werden uitgesproken op een bijna gelijknamig symposium in Tokyo in 2006, deels zijn ze voor deze twee jaar later verschenen uitgave geschreven. Het vertalen van Murakami stond op het symposium centraal en is dus ook in de bundel een zwaartepunt.

Ik koester dit boekje, dat ik aanschafte bij de befaamde boekhandel Maruzen in Kyoto. Een herinnering aan enkele mooie uren. Op dat punt is er niets mee mis. Maar de inhoud viel toch wel wat tegen. Niet alle bijdragen zijn even informatief, en enkele auteurs maakten er zich zelfs met een jantje-van-leiden vanaf. Een van de teksten maakt echter alles goed, het essay The Global Distributed Self-Mirroring Subterranean NeurologicalSoul-Sharing Picture Show van de Amerikaanse schrijver Richard Powers (zie dit blog voor Orfeo, Overstory). Met de voor hem zo kenmerkende klinische nuchterheid ontleedt hij de ziel van Murakami.

De titel van dit essay – hij zou door Murakami zelf bedacht kunnen zijn – belooft een wandeling buiten je comfortzone, en dat is het ook. Powers’ vertrekpunt is dat neurologisch onderzoek bij dieren in de jaren negentig heeft aangetoond dat hersenactiviteit niet uitsluitend wordt opgewekt bij het uitvoeren van een beweging, maar dat ook het zien van die beweging een vrijwel gelijke hersenactiviteit oplevert. Het iets daadwerkelijk  doen levert dus een identieke reactie op als je iets voorstellen. Wetenschappers spreken dan van neuronen en spiegelneuronen. Ook bij mensen blijkt dit fenomeen voor te komen. Met deze kennis, samengevat als ‘Doing and imagining are not independent processes, but two aspect of the same circuitry’  gaat Powers vervolgens het werk van Murakami te lijf. Die wonderlijke romans en verhalen waarin personages zich met regelmaat gelijktijdig bewegen in de ‘echte’ wereld en een parallel, imaginair universum. Gebruikmakend van uitspraken die Murakami deed in interviews en van citaten uit zijn werk verleidt Powers je mee te gaan in zijn theorie. Gedurfd en verfrissend, ik hou daar wel van. 

The Japan Foundation is een semi-overheidsinstelling die als taak heeft de Japanse cultuur te promoten. Daar past dit initiatief natuurlijk in. En de ‘stip op de horizon’?  De Nobelprijs voor Murakami? Die mogelijkheid wordt zijdelings genoemd, onder andere door Murakami’s vertaler Jay Rubin. Dat het vrijwel volledige oeuvre in tientallen talen beschikbaar is kan daarbij helpen. Evenals het gegeven dat Murakami, in tegenstelling tot de eerdere Japanse schrijvers die de Nobelprijs kregen, Yasunari Kawabata in 1968 en Kenzaburo Oe in 1992, minder het traditionele Japan vertegenwoordigt en meer een wereldburger is, zowel als persoon als in zijn werk. Mensen verbindt door zijn werk. Tja, we gaan het zien. De status van de Nobelprijs voor literatuur is niet meer wat ie geweest is. Veel grote schrijvers kregen de prijs niet, terwijl op het lijstje van laureaten veel inmiddels vrijwel vergeten namen staan.

Een katern van het bundeltje is gewijd aan de omslagen van Murakami's boeken. Gewoon, door er zo'n twintig af te beelden. Die ontwerpen zijn bijzonder. Of dit nu een keuze is van Murakami zelf, of een marketingfoefje van zijn uitgever - of ergens tussenin -, ze stralen heel kernachtig het DNA van die romans en verhalen uit. Omslagen een cultschrijver waardig.

A Wild Haruki Chase. Reading Murakami Around the World / 151 blz / The Japan Foundation