Zoon en Moeder

Dat ons hedendaagse bestaan soms een verwarrende opeenstapeling van gebeurtenissen en situaties is en het emotioneel omgaan daarmee een leerproces van vallen en opstaan, was een gevoel dat zich bij het lezen van Arnons Grunbergs nieuwe roman Moedervlekken sterk aan mij opdrong. Weinig dingen in het leven van de hoofdfiguur, Otto Kadoke, gaan zoals ze behoren te gaan. Dat Kadoke als psychiater bij een crisisdienst voor zelfmoordpreventie werkt is daar niet de oorzaak van. Integendeel, als medicus wordt Kadoke door zijn omgeving juist beschouwd als een professional, een vakman. Het is meer zijn geestesgesteldheid die ervoor zorgt dat gaandeweg dit verhaal vrijwel alles in zijn leven, privé én werk, ontregelt raakt. Grunberg, die je op basis van zijn eerdere werk toch wel een meester van de ontregeling zou kunnen noemen, weet dit uitgangspunt uit te werken tot een indrukwekkende, soms aangrijpende maar ook hilarische roman.

Otto Kadoke is 42 jaar, gescheiden en parttime mantelzorger voor zijn zieke moeder. Voor haar verzorging heeft hij twee Nepalese vrouwen ingehuurd, maar vrijwel dagelijks gaat hij tussen zijn diensten door ook zelf bij haar langs. Op een van de verzorgsters, Rose, is hij een beetje verliefd. Dat gevoel brengt hem op een warme zomeravond in moeilijkheden. Als hij aanbelt opent Rose de deur, nog nat van het douchen en slechts gekleed in een in de gauwigheid omgeslagen handdoek. Kadoke kan zich dan niet meer beheersen en ook Rose laat zich gaan, tot ze worden betrapt door Kadoke’s moeder. Als Kadoke de volgende dag in het huis van zijn moeder in elkaar wordt geslagen door de vriend van Rose en deze vervolgens met Rose aan de hand het pand verlaat berust de verzorging van moeder weer geheel bij Kadoke. En een nieuwe hulp vinden blijkt niet eenvoudig, want moeder heeft een geheim …

Een psychiater die zich met suïcidepreventie bezighoudt is meestal niet bezig met het genezen van zijn patiënt maar met stabiliseren. Proberen het soms onvermijdelijke, de zelfdoding, te verhinderen. Dit is een vaststelling die Kadoke al op de derde bladzijde van Moedervlekken maakt. Hij leunt in zijn werk dan ook niet uitsluitend op medicijnen en erkende behandelmethoden, maar probeert ook resultaat te boeken door een sterk op de individuele persoon toegesneden, meer creatievere of zelfs experimentele aanpak te kiezen.

Tegen zijn gezonde verstand in laat Kadoke zich verleiden om zo’n aanpak toe te passen bij een van zijn cliënten, Michette. Deze jonge vrouw lijdt aan een ernstige vorm automutilatie, ze verwondt zichzelf keer op keer met mesjes. Als Kadoke niet meer weet wat te doen met haar bedenkt hij een radicale oplossing. Michette gaat inwonen bij zijn moeder. Hij slaat dan twee vliegen in één klap: Michette kan een deel van de zorg voor zijn moeder overnemen en moeder houdt tegelijk een oogje op Michette. De situatie waarin zaken nog enigszins ordentelijk van elkaar gescheiden waren in Kadokes leven en gemoed is dan wel voorbij.

Een psychiater die uit een (te) grote persoonlijke betrokkenheid een traject ingaat dat uit medisch oogpunt allerlei risico’s met zich meebrengt en nauwelijks aanvaardbaar is: Grunberg weet aannemelijk te maken dat Kadoke het met de beste bedoelingen op deze wijze organiseert. Maar is Kadoke’s oordeelsvermogen, zowel zakelijk als privé, nog wel in balans? Of heeft de jarenlange omgang met borderline gevallen en met de dood dat aangetast, afgestompt? Veroorzaakt de druk van de verzorging van zijn vaak onwillige moeder – is het eigenlijk wel zijn moeder – en het dagelijkse contact met haar niet een spanningsveld waarin voortdurend vragen over zijn afkomst en jeugd door zijn hoofd spelen? De vraag hoe Kadoke in het leven staat, hoe hij over zichzelf denkt en wat hij wil wordt gaandeweg de kern van de roman. Grunberg werkt dat subtiel uit, dat is mooi gedaan.

Arnon Grunberg
Moedervlekken
400 blz
Lebowski Publishers