Hellevaart

In de nieuwste roman van Jeroen Brouwers, Bittere bloemen, maakt de 81-jarige grijsaard Julius Hammer in opdracht van zijn dochter een cruise op de Middellandse Zee. De man is ex-politicus (hij was ooit minister), ex-schrijver en ex-rechter. Hij heeft onlangs een beroerte gehad, waarna zijn dochter tijdens de revalidatie bij hem is komen logeren en veel van zijn spullen heeft opgeruimd, geschonken aan archieven en weggegooid. De cruise is bedoeld als laatste fase van zijn herstel.
Het wordt een hellevaart. Op het schip, de Carta Mundi, loopt Hammer een vroegere studente van hem tegen het lijf, de jonge Pearlene. Zij bekommert zich om Hammer, die in motorisch opzicht soms wat hulp nodig heeft. Het schip legt aan in Corsica, waar Hammer achterop de scooter bij Pearlene door de hoofdstad Ajaccio scheurt. Ook bezoekt hij een filmset, waar een film met Nicole Kidman wordt opgenomen. De gemoedstoestand van Hammer krijgt gaandeweg hallunicerende trekjes, wat onder andere teweeg wordt gebracht door de verzengende hitte waar hij steeds meer last van krijgt en de gesprekken met een oude acteur die allerlei herinneringen aan vroeger losmaken. De symbolische toespelingen op het leven en de dood zijn talrijk: het schip, de tocht, de filmset, de oude acteur die beroemd werd door een film van Ingmar Bergman. De structuur van korte hoofdstukken waarvoor Brouwers heeft gekozen maakt een snelle opeenvolging van gebeurtenissen mogelijk. Het snel groeiende gevoel van koortsachtigheid en onthechting van de werkelijkheid bij Hammer is heel overtuigend. De afloop is theatraal en ook weer vol symboliek.
Brouwers werkte lang aan dit boek. Hij voltooide het leeuwendeel ervan nadat hij zelf door een beroerte werd getroffen. De stijl van schrijven is Brouwers op zijn best, het gemopper van de oude Hammer op van alles en nog wat is vaak heel raak en ook grappig. In de theatrale effecten heeft het verhaal iets van een opera. Kortom, voor mij is het een van Brouwers' beste boeken.