Prototype

Voor mijn derde korte duikvakantie van dit jaar nam ik opnieuw een boek van David Mitchell mee. In maart las ik Cloud Atlas, in juni Number9dream en ditmaal zijn debuut uit 1999, Ghostwritten. Deze boeken passen voor mijn gevoel uitstekend bij het leven tijdens een duiktrip. Je bent dan de hele dag op zee, waarvan twee of drie keer een uur onder water. Dus echt weg van de gewone dagelijkse wereld. En dat is in deze boeken ook het geval. Mitchell's spel met verleden, heden én toekomst resulteert in verhalen die zich in een andere werkelijkheid lijken af te spelen, een wereld waar de dingen anders verlopen.
Ghostwritten bestaat uit negen episoden. In het eerste verhaal volgen we een van de daders van de gasaanval op de ondergrondse van Tokyo op zijn vlucht naar Okinawa. In de volgende delen gaat het onder meer om: een jonge student in Tokyo die in een winkel voor jazzmuziek werkt; een Engelse jurist in Hong Kong die à la Nick Leeson ongeoorloofde financiële transacties uitvoert en daarmee zijn firma ruïneert; een Chinese vrouw die een theehuisje heeft bij een heilige toeristische attractie; een jongen en meisje die als backpackers door Mongolië trekken; een vrouwelijke suppoost in de Hermitage die samenwerkt met een bende kunstdieven; een schrijver in Londen die als ghostwriter de autobiografieën van beroemdheden schrijft; een vrouwelijke wetenschapper die ontslag neemt bij een Amerikaanse firma wanneer haar uitvindingen op het gebied van kunstmatige intelligentie worden gebruikt voor militaire toepassingen; en een presentator van een nachtelijk radioprogramma in New York.
Iedere episode heeft een heel eigen sfeer. In het verhaal over de Chinese vrouw met haar theehuisje krijg je een indringend beeld van vijftig jaar Chinese geschiedenis. Het verhaal over de kunstdieven in Petersburg is gewoon een gewelddadige thriller. 'Tokyo' lijkt wel een verhaal van Haruki Murakami.
Hoewel de episoden op zich staande verhalen vormen, gaat het Mitchell om het grote geheel. Hij heeft de verhalen op ingenieuze wijze met elkaar verbonden. Soms door een connectie tussen de personages in de verschillende verhalen, soms door toevallige gebeurtenissen, soms door een 'geest' die van persoon naar persoon kan overspringen, in het laatste verhaal door een satelliet die - geavanceerde kunstmatige intelligentie - zelfstandig optreedt wanneer de aarde ten onder dreigt te gaan. Die verbindingen illustreren Mitchell's thema: dat onze levens op meer manieren samenvallen dan wij denken, dat contacten en ontwikkelingen vaak voortkomen uit toevalligheden, dat het lot van een mens afhankelijk is van de loop van de geschiedenis.
Mitchell gebruikte een vergelijkbare structuur en verteltechniek vijf jaar later in Cloud Atlas. Geperfectioneerd en beter in balans. Ghostwritten is achteraf gezien een prototype. Maar voor een debuut wel een boek van een bewonderenswaardige durf en kwaliteit.