Landelijk leven langs de Elbe

‘Vroeger was alles beter’ is een dooddoener van de eerste orde. Bovendien een bewering die lang niet altijd waar is, denk maar eens aan de medische zorg of het onderwerp gelijke kansen. En toch wordt de uitdrukking te pas en te onpas gebruikt. Ik heb de indruk dat dit vaak het geval is in situaties waarin nostalgie een rol speelt, een verlangen naar de tijd van je grootouders of overgrootouders waarin het leven in een rustig tempo verliep en de wereld overzichtelijker was – wat ook niet waar is. Maar goed, dit komt bij me op na lezing van Het oude land, de roman waarmee Dörte Hansen in 2015 debuteerde als romanschrijfster. Het ‘oude land’ is een gebied net even buiten Hamburg, langs de oevers van de Elbe. Het is een dunbevolkte streek waarin de fruitteelt de belangrijkste bron van inkomsten is, vaak uitgeoefend op kleinschalige bedrijven en al generaties lang. Het ligt op minder dan een uur rijden van Hamburg, een miljoenenstad die zich qua leefomgeving aan het andere uiterste van de schaal bevindt. 

Vera is de hoofdpersoon van de roman. Als klein meisje vluchtte ze met haar moeder uit Oost-Pruisen voor het geweld van de aanstormende Russische soldaten. Ze vonden onderdak bij een gastvrije boer en boerin in het Oude Land. Nu, nadat ze de dierenartspraktijk die ze op de boerderij uitoefende grotendeels heeft beëindigd, woont ze er nog steeds. Ze rijdt graag paard, in de vroege ochtend langs de oevers van de Elbe. En ze jaagt. Maar een sociaal leven heeft ze niet, ze is erg op zichzelf. Een oudere vrouw die zich niet heel modieus kleedt, in een boerderij waaraan al een halve eeuw nauwelijks onderhoud is gepleegd. Dat is het beeld.

Wanneer haar nichtje Anne aanklopt, met aan de arm haar zoontje en in de achterbak van de auto wat kleding en persoonlijke bezittingen, verandert Vera’s leven. Anne is Hamburg ontvlucht, waar haar man haar heeft verlaten voor een ander. Ze gaf daar muziekeducatie aan de peuters en kleuters van de jonge, hippe en trendy stellen. Leefde in een wereld waarin er voortdurend naar elkaar wordt gekeken – en dat niet uit oogpunt van sociale controle. In het Oude Land moet ze haar leven opnieuw opbouwen, realiseert ze zich.

Hansen is betrokken bij het gebied, de inwoners en hun levenswijze, dat merk je aan de liefdevolle manier waarop ze die beschrijft. De voorzichtige ontwikkeling van het agrarisch toerisme, door telers opgezet om wat bij te verdienen, en de reactie van stedelingen daarop beschrijft ze met een fijnzinnig gevoel voor humoer. Het contrast met de Hamburgse yuppen uit het netwerk van Anne is groot, en ze zet dat nog eens aan waardoor dat iets van een karikatuur krijgt. Dat had niet gehoeven, voegt weinig toe. De wijze waarop beide dames tot elkaar komen door samen de renovatie van Vera's boerderij ter hand te nemen is daarentegen weer mooi beschreven.

Het oude land was bij verschijnen een hit in de Duitse boekhandel, er werden meer dan een half miljoen exemplaren verkocht. Hansens uitgever schuwde er daarbij niet voor in de aanprijzingen flink de nostalgische kaart uit te spelen - ofschoon Hansen dat in haar boek juist niet doet. Het was te verwachten dat er zou worden voortgeborduurd op dit succes. Dat deed ze in 2019, met Middaguur. Ook een roman over het leven op het Duitse platteland. Die ga ik maar eens aanschaffen.

Dörte Hansen / Het Oude Land / Vertaald uit het Duits door Lucienne Pruijs / 320 blz / Harper Collins