De Ierse schrijver
Paul Lynch won vorig jaar de prestigieuze Booker Prize met zijn roman
Prophet Song, in het Nederlands
Lied van de profeet. Het is een roman over een gezin in Dublin dat probeert te overleven wanneer een extreme partij de macht in het land naar zich toe trekt en de parlementaire democratie afschaft. Het boek kreeg bij het verschijnen al veel aandacht in de media, na het winnen van de Booker werd dat alleen maar meer. Van alle recensies en interviews bleef onderstaande passage, uit een interview met Lynch in de NRC, het langst bij mij hangen: ‘
Het ís ook een uitdaging, alleen al omdat we opgegroeid zijn in een wereld waar het normaal is om in je keuken te zitten en op televisie beelden van oorlog te zien. Dan ontwikkel je daar weerstand tegen, je leert ermee te leven. Tijdens je avondeten worden de lichamen van onschuldige mensen op brancards weggedragen, maar de absurditeit daarvan dringt niet gemakkelijk meer door.´ De afstompende werking van het dagelijks geconfronteerd te worden met oorlogsgeweld is voor een auteur bij het schrijven van een roman als
Lied van de profeet een probleem. Want hoe bereik je je lezers, hoe breek je door die barrière van ´ik heb het al honderdmaal gezien´, hoe weet je nog emoties op te roepen?
Lynch koos ervoor het klein te houden. Koos ervoor de komst van een gewelddadige dictatuur te schetsen door de ogen van een moeder die probeert haar gezin bijeen te houden. Eilish Stack is die moeder. Ze heeft vier kinderen in de leeftijd van peuter tot puber en tiener. Haar echtgenoot Larry is de grote afwezige. Al in de eerste bladzijden van het verhaal wordt hij, vicevoorzitter van de landelijke onderwijsbond, opgepakt en blijft verder onzichtbaar. Haar pogingen om zijn lot te achterhalen stuiten op een denkbeeldige muur. De machthebbers - die hier overigens ‘anoniem’ blijven - hebben de noodtoestand uitgeroepen, waardoor de burgerrechten vervallen.
Eilish’ pogingen het dagelijks leven van het gezin voort te zetten in het vertrouwde ritme en zo een zekere rust voor haar kinderen te creëren - opstaan, verschonen, eten, school, sport, slapen - slagen maar ten dele. Haar wereld valt stukje bij beetje uit elkaar. De oudste zoon, zeventien, sluit zich aan bij de rebellen die de democratie pogen te redden, zijn jongere broer zoekt uit een verontwaardigde balorigheid persoonlijk de confrontatie met de nieuwe machthebbers. Enige steun heeft ze wel aan haar dertienjarige dochter Molly, maar die krijgt door de situatie paniekaanvallen. Ondertussen spiegelt de jongste zoon Ben, nog maar een baby, de machteloosheid van allemaal, net als de vader van Eilish, die wat verderop woont en steeds vergeetachtiger wordt.
Naar hedendaagse voorbeelden heeft Lynch voor zijn roman niet lang hoeven zoeken. Ze zijn er te over, landen die in naam een democratie zijn maar in werkelijkheid een kille dictatuur. Lynch plaatst zijn verhaal in Ierland, het gezin dat er het hart van is woont in Dublin. Voor hem is dat prettig dicht bij huis, voor ons lezers een land waarvan we ons nauwelijks kunnen voorstellen dat er gebeurt wat er gebeurt. Eilish doet er alles aan om haar echtgenoot terug te krijgen, of op z’n minst te weten te komen waar hij is, maar ze stuit op muren van onwil en desinteresse, is machteloos. De afgekondigde noodtoestand, waarin de nieuwe machthebbers ongestraft en zonder enige vorm van proces mensen mogen oppakken, doet iedereen duiken. En terwijl de elektriciteit steeds vaker wegvalt, het kraanwater een vieze bruine kleur krijgt, de schappen in de winkels leegraken en de winkeliers woekerprijzen vragen, bereiken de gevechten tussen de troepen van beide partijen de buitenwijken van Dublin. De opties die Eilish resteren vallen een voor een weg.
‘Onheilspellend’ is het gevoel dat vanaf de eerste bladzijde over deze roman hangt. Zal Eilish overleven? Het liefst met enkele van haar kinderen? Of is het geweld, van hoog tot laag, groter dan haar? Bestaat er geen barmhartigheid meer, geen medemenselijkheid? Lynch openbaart het je, in een gedreven, dwingende stijl, een tekst zonder leestekens en alinea-indeling. Een tekst die je bijblijft. En ook die vraag: kan dit werkelijk ook bij ons gebeuren?
Paul Lynch / Lied van de profeet / Vertaald uit het Engels ‘Prophet Song’ door Tjadine Stheeman en Lidwien Biekmann / 318 blz / Prometheus, 2024
