Light Years

James Salter is sinds enkele maanden een hype. De Amerikaanse schrijver is 87 jaar oud en publiceerde dit voorjaar voor het eerst in dertig jaar een roman, All That is. Die verscheen prompt in een Nederlandse vertaling, Alles wat is, omlijst door slimme publiciteit en veel aandacht in de media. Ik laat me niet snel meeslepen door een hype, maar was ditmaal wel heel nieuwsgierig geworden. Omdat ik uit een artikel in NRC Handelsblad begreep dat het uit 1975 daterende Light Years een van zijn mooiste romans moest zijn, ben ik daar maar mee begonnen.

Light Years is het verhaal van een huwelijk. Nedra en Viri Berland wonen in een sfeervol oud huis aan de Hudson, even buiten New York. Hij is architect en rijdt dagelijks naar zijn werk in de stad. Zij zorgt voor het huis en de kinderen, meisjes van vijf en zeven. Ze ontvangen vrienden, genieten van hun tuin, schaatsen in de winter op de rivier en huren in de zomer een huisje aan het strand. Nedra legt haar ziel en zaligheid in het creëren van een warm thuis voor haar gezin, Viri werkt hard maar geniet van dit warme thuis en van zijn vrouw en kinderen. Het is 1958.

Tien jaar later is alles anders. De eerste twijfel ontstond bij Nedra. Twijfel of dit leven voor haar genoeg was. Of ze, door er zich in op te sluiten, geen kansen liet liggen. Ook Viri werd onzeker, vooral omdat het echte succes als architect uitbleef. Als echtpaar groeiden ze langzaamaan uit elkaar, maar hun vriendschap bleef hecht. Eind jaren zestig neemt Nedra dan een besluit waardoor het leven van het gezin volledig zal veranderen.

Zo samengevat lijkt dit een bekend verhaal, het is tenslotte zoveel echtparen overkomen. En het is het onderwerp van talloze andere romans. Wat het verhaal boven de middelmaat uittilt en het lezen ervan een bijzondere ervaring maakt, is de taal van Salter. De winterse koude knispert, de lome zomermiddagen zijn echt warm. De twijfel wanneer Nedra haar situatie overdenkt is haast voelbaar, evenals de wanhoop van Viri wanneer het gezin uiteen dreigt te vallen.

Salter doet niet aan mooischrijverij, maar hij formuleert zorgvuldig. Alsof hij lang heeft nagedacht en uiteindelijk precies de juiste woorden heeft gevonden. Woorden die de zinnen kort houden en tegelijk de omstandigheden, de sfeer, de gedachte of de handeling haarscherp neerzetten. Salter weet meesterlijk emoties op te roepen, of het nu gaat om volstrekte gelukzaligheid, melancholieke weemoed of uiterste wanhoop. Het gemak waarmee hij dit lijkt te doen, de souplesse van zijn taal, doet denken aan de vloeiende stijl van John Updike. Alleen heeft Salter voor hetzelfde minder woorden nodig. Een citaat dat dit mooi illustreert is het begin van een van de eerste hoofdstukken: ‘Winter comes. A bitter cold. The snow creaks underfoot with a rich, mournful sound. The house is surrounded by white. Hours of sleep, the air chill. The most delicious sleep, is death so warm, so easeful?’

Het lezen van Light Years was een feest. In zo’n geval neem ik me vaak voor meer van een auteur te lezen, maar meestal blijft het bij een goed voornemen. Salters oeuvre is echter maar klein. Het bestaat uit zes romans, twee bundels met korte verhalen, memoires en enkele toneelstukken. Dat lijkt toch een overzichtelijk project.