Amerika, maar dan anders

Ons beeld van de Verenigde Staten heeft de afgelopen decennia een wezenlijke verandering ondergaan. Tot in de jaren zestig was het heel normaal om over de VS te spreken als ‘het land van de onbegrensde mogelijkheden’, en ook de zegswijze ‘van krantenjongen tot miljonair’ kwam je regelmatig tegen in de media. Ik herinner me dat uit mijn jeugd. Vreemd was die bewondering en halve verering van de Amerikaanse maatschappij niet, zeker niet als je bedenkt dat er in de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog in Nederland vooral bewondering was voor wat ‘onze bevrijders’ hadden bereikt. Vandaag de dag hoor je deze karakterisering van de VS nooit meer. De recente Amerikaanse geschiedenis, van Vietnam tot Donald Trump, heeft ervoor gezorgd dat we nu welingelicht en veel kritischer naar het land kijken, ook meer oog hebben voor de uitwassen.

In de VS zelf wordt het probleem van die uitwassen erkend, met als belangrijkste problemen de heel losse wapenwetgeving, het fenomeen fake news en de betrouwbaarheid van de journalistiek in het algemeen. Ook de rol van president Trump, die zich niet bepaald als een rolmodel opstelt, is een belangrijke factor in dit proces. Sommige Amerikaanse media hebben het anno 2018 zelfs over een maatschappij waarin zulke grote sociale en politieke tegenstellingen ontstaan dat het gevaar dreigt dat ze uiteenvalt.

Dat dit alles bij mij opkomt door het lezen van Days of Awe van de Amerikaanse schrijfster A.M. Homes is niet zo vreemd. Ze staat bekend als een auteur die de vinger weet te leggen op de gevoelige plekken van de Amerikaanse samenleving, op die plekken waar het schuurt. Voor haar zijn dat vooral de heersende oppervlakkigheid, het onvermogen van het individu om weerstand te bieden aan maatschappelijke conventies en de consequenties van het wél een eigen koers volgen. Humor en ironie zijn  bij Homes altijd aanwezig, dat maakt haar heel leesbaar.

De verhalen ‘Hello Everybody’ en She Got Away’ zijn daar mooie voorbeelden van. Homes schetst daarin de dagelijkse lotgevallen van een gezin in Californië, te oordelen naar de omstandigheden ergens in de nabije of iets verdere toekomst. Het is er kokend heet, buiten zitten kan alleen aan de rand van het zwembad waarin je af en toe verkoeling zoekt. Binnen is het, met de airco op vol vermogen, aangenaam. Contact hebben is niet meer dan opmerkingen maken die de ander rakelings passeren, zoiets.  Iedereen ziet er cool uit, het spuitje met Botox staat dan ook naast de elektrische tandenborstel. Om er mooi uit te blijven zien bestaat een maaltijd uit maximaal enkele tientallen calorieën. Restaurants zijn daarop ingesteld. Dat een lichaam dat op den duur niet trekt, en uitvalverschijnselen gaat vertonen, wordt niet begrepen.

Ook in de overige tien verhalen is het soms genieten. Het verhaal van de man die in een opwelling ontsnapt uit zijn grauwe bestaan, in een vliegtuig stapt en in Disneyland een korte romance beleeft met een ‘cast member’, ontroert. ‘The National Cage Bird Show’, over een chatroom voor liefhebbers van parkietjes, is hilarisch en treurig tegelijk.

Als je zoals Homes op het scherp van de snede probeert aspecten van de Amerikaanse samenleving te ontleden, gaat het natuurlijk ook wel eens mis. Dan is de boodschap te nadrukkelijk aanwezig, of werkt de gekozen vorm niet. Voor mij doet dat niet af aan haar ambitie om de samenleving weer te geven zoals zij die ervaart. Beter sterven in schoonheid dan slagen met een zesje, denk ik dan maar.

A.M. Homes
Days of Awe
288 blz
Granta

[ Nederlandstalige editie: Dagen van inkeer ]